2001 ve 2008 finansal kriz dönemlerinde firmaların finansal rasyo değerlerinin hisse senetleri getirileri ile ilişkisi: Borsa İstanbul`da işlem gören seçilmiş işletmeler için uygulama

Abstract

Ülkeler arasında ekonomik entegrasyonun artması ile küresel nitelikte meydana gelen krizler tüm ülkeleri ekonomik, toplumsal ve sosyal bakımdan olumsuz şekilde etkilemektedir. Türkiye ekonomisi 1980'li yıllarda finansal serbestleşmenin etkisi ile ekonomik krizlere karşı daha kırılgan bir yapıya sahip olmuştur. Türkiye ekonomisi, finansal serbestleşme sonrasında ilk olarak 1994 krizi ardından 2001 krizi daha sonra da küresel nitelik taşıyan 2008 krizi ile karşı karşıya kalmıştır. Ülke ekonomisi bu krizlerden önemli derecede etkilenmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı 2001 ve 2008 krizlerinden Borsa İstanbul'da (BİST) işlem gören işletmelerin finansal oranları üzerinde etkisinin olup olmadığını ortaya koymaktır. Çalışmada 1999 – 2010 dönemi içinde piyasada olan ve verilerine ulaşılabilen 25 işletmenin 2001 ve 2008 kriz dönemlerinde mali tablolarının oran analizi yöntemi ile likitide, faaliyet, kaldıraç ve karlılık oranları hesaplanıp 2001 ve 2008 kriz dönemleri verileri karşılaştırılarak tablolaştırılmış ve yorumlanmıştır. Araştırmaya göre 14 işletmenin (BANVT, FROTO, EGGUB, IZMDC, DEVA, ASELS, EREGL, DERIM, IHLAS, TUPRS, DMSAS, DARDL, GOODY, ALTIN) 2001 krizinde daha fazla mali sıkıntı çektikleri, kısa vadeli borç oranlarının daha yüksek olduğu, varlık finansmanında yabancı kaynaklara yöneldikleri, devir hızı ve karlılık oranlarında daha fazla düşüş meydana geldiği görülmüştür. 11 işletmenin (ARCLK, KCHOL, PETKM, MGROS, DERIM, IZOCM, GOLTS, TATGD, MRSHL, NETAŞ) ise 2008 küresel krizinden daha fazla etkilendikleri 2008 küresel krizinde daha fazla mali sıkıntı çektikleri, kısa vadeli borç oranlarının daha yüksek olduğu, varlık finansmanında yabancı kaynaklara yöneldikleri, devir hızı ve karlılık oranlarında daha fazla düşüş meydana geldiği görülmüştür. 14 işletme içinden en iyi performansa sahip 3 işletme PO, MGROS ve GOLTS olarak belirlenmiştir. Bu 3 işletmenin oran analizinden ortaya çıkan oranları oran analizinde belirlenen standart oranlar dahilinde gerçekleştiği görülmüştür. 3 işletmenin 2008 küresel krizinde de performanslarında düşüş olmadığı özellikle PO, MGROS ve GOLTS'un performanslarının arttığı sonucuna ulaşılmıştır. En kötü performansa sahip 3 işletme ise DARDL, ALTIN ve DEVA olarak belirlenmiştir. Bu 3 işletmenin oran analizinden ortaya çıkan oranları oran analizinde belirlenen standart oranların altında kaldığı görülmüştür. Krizden sonraki dönemlerde performanslarının dalgalı bir seyir izlediği 2008 küresel krizinde ise performanslarının standart oranların altına düştüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Global economic crises occurring as a result of an increase of economic integration among countries impact every country negatively in terms of economical, society and social. Turkish economy obtains a more fragile structure against economic crisis with effects of financial liberalization on 1980s. Following the financial liberalization, Turkish economy faces firstly 1994 crisis, secondly 2001 crisis and lastly 2008 crisis in global scale. Country economy is affected in high degrees from these crises. In this context, the purpose of this study is to determine if 2001 and 2008 crises have effects on firms' financial ratios that trade in Borsa Istanbul (BIST).In this study, 25 enterprises in the market have been analysed with their data between the period of 1999-2010. Liquidity ratio, activities, leverage ratio and profitability of their financial statement were calculated by the method of ratio analysis belonging to the years of 2001 and 2008. And after the data of 2001 and 2008 crises periods have been compared, tabulated and interpreted. According to the research, 14 enterprises (BANVT, FROTO, EGGUB, IZMDC, DEVA, ASELS, EREGL, DERIM, IHLAS, TUPRS, DMSAS, DARDL, GOODY, ALTIN) had more financial difficulties in the crisis of 2001. Their short-term debts rates were higher. They tended to the foreign assets in wealth financing. They had more decreases in their turnovers and profitability rates. 11 enterprises (ARCLK, KCHOL, PETKM, MGROS, DERIM, IZOCM, GOLTS, TATGD, MRSHL, NETAS) were more affected from the global crisis of 2008 and had more financial difficulties. Their short-term debts rates were higher. They tended to the foreign assets in wealth financing. They had more decreases in their turnovers and profitability rates. Through 14 enterprises, PO, MGROS and GOLTS have been selected possessing a better performance. The rates found in their ratio analysis of these 3 enterprises have been observed as standard rates. These 3 enterprises had no decrease of performance in the global crisis of 2008. Especially, the performance of PO, MGROS and GOLTS was increased. 3 enterprises having the worst performance were DARDL, ALTIN and DEVA. The rates found in their ratio analysis of these 3 enterprises have been observed as substandard. Their performance was floating in the periods after the crisis. In the global crisis of 2008, their performances were substandard also.