Orhaneli ve Büyükorhan (Bursa) ilçelerinde etnobotanik bir araştırma

Abstract

Bu çalışma Bursa ilinin Orhaneli ve Büyükorhan ilçelerinde 2016-2019 yılları arasında gerçekleşmiştir. Çalışma sırasında bu ilçelere bağlı toplam 30 köy ziyaret edilmiş ve 115 kişi ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Bu kişilerden 69'u kadın, 46'sı ise erkektir. Yaş ortalaması 45-65 yaş arasında yoğunluk göstermektedir. Eğitim durumları ise kadınlarda okuma yazma; erkeklerde ise ilkokul seviyesindedir.Çalışma sonucunda etnobotanik öneme sahip 50 familyaya ait 110 takson ve 229 farklı kullanım tespit edilmiştir. Yörede en çok kullanılan familyalar 11 taksonla Rosaceae ve 11 taksonla Lamiaceae'dir. Yörede kullanımı tespit edilen taksonlardan 93'si sağlık amaçlı, 86'si gıda amaçlı, 13'ü hayvan yemi, 10'u ahşap alet yapımı, 5'i yakacak, 5'i inşaat, 5'i süs bitkisi, 3'ü kaşık yapımı, 2'si yağ eldesi, 1'i süpürge, 1'i sepet yapımı, 1'i çit bitkisi, 1'i oyuncak, 1'i müzik aleti yapımı, 1'i ipek böcekçiliğinde, 1'i zehir amaçlı kullanılmaktadır. Çalışmada daha önceden bilinen kullanım alanlarının yanında özellikle halk ilacı alanında Anethum graveolens L., Brassica oleracea L., Chenopodium album L. ssp. album, Coriandrum sativum L., Cucumis melo L., Ferula communis L. ssp. communis, Origanum sipyleum L. ve Rumex acetosella L. türlerinin araştırma bölgesinde ve çevre illerde yapılan araştırmalarda ilk kez literatüre geçtiği, Cistus laurifolius L., C. salviifolius L., Lavandula pedunculata (Mill) Cav. ssp. cariensis (Boiss.) Upson & S. Andrews ve Sinapis arvensis L. türlerinin ise farklı kullanımlarının olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Pinus brutia Ten. kozalaklarından reçel yapımı da yörede ilk kez kayıt altına alınmıştır. Anahtar kelimeler: Bursa, Büyükorhan, Etnobotanik, Orhaneli, Türkiye.

This study was carried out in Orhaneli and Büyükorhan districts of Bursa between 2016-2019. During the study, 30 villages of these districts were visited and 115 local people were interwived with face to face. 69 of them were female and 46 were male. The average age of the participants was mostly between 45 and 65. Their education level was mostly read-write for female and at elementary for male.At the result of the study 229 local uses were determined 110 plant taxa belonging 50 families. The most of taxa which have local usage are belong to Rosaceae (11) and Lamiaceae (11) families. 93 of them are used for folk medicine, 86 uses are for food, and 50 are used for other purposes. 13 of 50 local uses are for animal feeding, 10 are used for tool making, 5 are used for firewood, 5 are used for construction, 5 are used for ornamental, 3 are used for spoon making, 2 are used for oil production, 1 is used for broom, basket, fence, toy, musical instrument making, silkworm and poison. During this study, different uses of 4 taxa (Cistus laurifolius L., C. salviifolius L., Lavandula pedunculata (Mill) Cav. ssp. cariensis (Boiss.) Upson & S. Andrews and Sinapis arvensis L.) were determined and the following taxa, Anethum graveolens L., Brassica oleracea L., Chenopodium album L. ssp. album, Coriandrum sativum L., Cucumis melo L., Ferula communis L. ssp. communis, Origanum sipyleum L., Rumex acetosella L. are used as folk medicine in study area and its environment have been recorded for the first time.Key words: Bursa, Büyükorhan, Ethnobotany, Orhaneli, Turkey.