Sosyal bilgiler öğretiminde dersler arası ilişkilendirme üzerine durum çalışması

Abstract

Disiplinler arası öğretim yaklaşımı, farklı konu ve kavramların birbiri ile bütünlüğünün sağlanması, gerçek yaşam durumlarının sınıf ortamına aktarılarak bilgilerin daha anlamlı ve kalıcı olması için kullanılan öğretim yaklaşımlarından biridir. Bu yaklaşımın uygulamaları ilköğretim okulları, ortaokul kademesi öğretim programlarında dersler arası ilişkilendirme şeklinde ifade edilmektedir. Sosyal Bilgilerin bilgi, beceri, kavram, değer ve yetkinlikler açısından yoğun ve çok disiplinli doğası disiplinler arası ilişkilendirme yaklaşımının bu ders için önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sebeple bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler dersinde disiplinler arası ilişkilendirmelerin nasıl gerçekleştirildiğinin ayrıntılı betimlenmesi şeklinde ifade edilmiştir.Araştırma 2016-2017 eğitim öğretim yılında Aydın İli merkezde yer alan bir devlet ortaokulunda gerçekleştirilmiştir. Araştırmada nitel araştırma yaklaşımı içinde yer alan durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu belirlenirken amaçlı örneklem yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubunu 2 Sosyal Bilgiler öğretmeni, 1 Fen Bilimleri, 1 Türkçe ve 1 Matematik olmak üzere toplamda 5 öğretmen ve 4'ü 5. sınıf, 4'ü 7. sınıf olmak üzere 8 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplamada gözlem, görüşme ve araştırmacı günlüklerinden yararlanılmıştır. Bu sebeple araştırmada kullanılan veri toplama araçları `Gözlem Formu`, `Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu`, `Öğretmen Kişisel Bilgi Formu`, `Araştırmacı Günlüğü` şeklindedir. Araştırmada elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenerek, araştırma soruları doğrultusunda bulgular yorumlanmıştır.Araştırma sonuçlarına göre Sosyal Bilgiler dersinde 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programında (SBÖP) dersler arası ilişkilendirme başlığı altındaki Türkçe, Matematik ve Fen Bilimleri dersleri ile kurulması istenen ilişkilendirmelerle birlikte bu üç ders dışındaki derslerle de öğretmenin ilişkilendirmeler yapmaya çalıştığı belirlenmiştir. Çalışmada Sosyal Bilgiler dersinde konularını farklı derslerle ilişkilendirmede anlatım, soru cevap, uzman daveti, tartışma, gösteri ve ödev gibi öğretim yöntem ve tekniklerine yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Sosyal Bilgilerde dersler arası ilişkilendirmede materyal olarak ders kitabı ve çalışma kitabı gibi temel materyallerin yanı sıra akıllı tahta gibi teknolojik materyaller ve süreli yayınlar gibi yazılı materyallere de yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır.Araştırmada Sosyal Bilgiler dersinin farklı derslerle ilişkilendirilmeye elverişli olması yanında bu derste disiplinler arası öğretimi sınırlandıran ders saati gibi unsurların olduğu belirlenmiştir. Sosyal Bilgiler öğretmenleri, öğretmenin sahip olduğu genel kültür bilgisi, farklı ilgi alanlarının bulunması, diğer öğretmenlerle kurdukları iletişimin disiplinler arası ilişkilendirmeler yapmalarını etkilediğini belirtmektedir. Bununla birlikte öğretmenler disiplinler arası öğretimle işlenen bir Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilerin derste ilgilerini toplamanın ve derse motive olmalarının olumlu etkilendiğini belirtmişlerdir. Türkçe, Matematik ve Fen Bilimleri öğretmenlerinin de derslerin birbiri ile ilişkilendirilmesi ile ilgili olumlu bakış açısına sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkçe, Matematik ve Fen Bilimleri öğretmenlerinin kendi derslerini Sosyal Bilgiler dersi ile ilişkilendirme konusunda kendilerini etkileyen unsurların aldıkları eğitimler, edindikleri tecrübeler, öğrencilerin sahip oldukları ön bilgiler şeklinde belirtmiştir. Araştırmada 1 öğrenci dışında tüm öğrencilerin disiplinler arası yaklaşımla işlenecek bir ders hakkında olumlu bakış açısına sahip oldukları ve öğrencilerin derslerdeki disiplinler arası uygulamaların farkında oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerden elde edilen diğer bir sonuç ise Sosyal Bilgiler dersinin disiplinler arası yaklaşımla işlenmesinin konuları öğrenmede katkısı olduğudur. Araştırmadan elde edilen sonuçlar kapsamında öncelikle öğretim programlarının dersler arası ilişkilendirme unsurlarına yer vermesi, öğretmenlere disiplinler arası öğretim yaklaşımı konusunda eğitimler verilmesi ve okullarda bu yaklaşımın uygulanması için uygun materyallerin bulunması gerektiği belirtilebilir.

Interdisciplinary teaching approach is one of the teaching approaches which is used to provide integrity among different subjects and concepts and making the knowledge more meaningful and permanent by transferring the real life situations in class environment. The implementations of this approach are expressed as the inter-class association in the primary and secondary school teaching programs. The intense and multidisciplinary nature of the social studies, in terms of knowledge, skills, concepts, values and competencies, reveals that interdisciplinary association approach is important for this course. For this reason, the reason of this study is expressed as the detailed description of how interdisciplinary associations are made in social studies course.The research is conducted in a state secondary school in the center of Aydın province in the 2016-2017 school year. In the research, case study design, which is among qualitative research methods, was used. When determining the study group of the research, purposive sample method is used. The study group consisted of a total of 5 teachers as 2 social studies teachers, 1 science teacher, 1 Turkish teacher and 1 mathematics teacher and 8 students as 4 of them are 5th grade and 4 of them are 7th grade. In the data collection of the research, observation, interview and researcher diaries were used. For this reason, the data collection tools used the research are `Observation Form`, `Semi-Structured Observation Form`, `Teacher Personal Information Form` and `Researcher Diary`. The data obtained from the research were analyzed with content analysis and the findings were interpreted in accordance with research questions.According to the results of the research, it was determined that along with the associations wanted to be built with Turkish, mathematics and science courses, which are under the title of inter-class association in social studies course 2005 Social Studies Teaching Program (SBÖP), teachers are trying to built associations with the courses apart from these three courses. In the study, it was concluded that teaching methods and techniques such as expression, question and answer, discussion with expert, demonstration and homework were used in associating the subjects of the social studies course with different courses. It was also concluded that in the inter-class association in social studies, coursebook and workbooks were used as materials as well as technological materials such as smart boards and written materials such as periodicals.In the research, it was determined that social studies course is suitable for associating with different courses and also there are elements that limit this interdisciplinary teaching such as period. Social studies teachers state that the general knowledge of teachers, having different interests, the interaction with other teachers affect them on building interdisciplinary associations. Along with this, in the social studies course, taught with interdisciplinary teaching, it was stated that drawing attention of the students is positively affect their motivations on the course. It was concluded that Turkish, mathematics and science teachers have a positive point of view on associating courses with each other. Turkish, mathematics and science teachers stated that the elements affected them on associating their courses with social studies course are the training they participated, their experiences and the preliminary knowledge of the students. In the research, it was concluded that all of the students except 1 has positive point of view on a course will be taught with interdisciplinary approach and they are aware of the interdisciplinary implementations in courses. Another result obtained from the students is that teaching social studies course with interdisciplinary approach contributes on learning. In the scope of the obtained results from the research, it can be stated that firstly the teaching programs should include interdisciplinary association elements, trainings should be given to teachers on interdisciplinary teaching approach and schools should have suitable materials to apply this approach.