Ekonomik ve politik faktörlerin insani gelişmişlik üzerindeki etkileri

Abstract

Ülkelerin refah düzeylerinin belirlenmesinde çok farklı makroekonomik değişkenler kullanılmaktadır. Analizlerin daha sağlıklı sonuçlar verilebilmesi için daha fazla endeksin bir arada kullanılması gerekmektedir. Söz konusu endeksler kullanılırken ekonomik, politik ve sosyo-ekonomik faktörlerin göz önünde bulundurulması önem taşımaktadır. Bu göstergeler; insani gelişmişlik endeksi, enflasyon ve işsizlik oranlarını bir arada barındıran hoşnutsuzluk endeksi, ülkelerin genel ekonomik yapılarındaki serbestliklerini gösteren ekonomik özgürlük endeksi, politikalarındaki değişmelerin etkilerini gösteren politik özgürlük endeksi olarak ifade edilebilir. İnsani gelişmişlik daha iyi bir yaşama, ekonomik kaynaklara ve çok sayıda siyasal ve sosyal amaçlara ulaşabilmek için önem taşımaktadır. Hoşnutsuzluk endeksinin hesaplanmasının kolay ve anlaşılmasının basit olması nedeniyle, birçok kurum ve kuruluş tarafından kullanılmaktadır. Endeksin daha çok ekonomideki sonuçlarla ilgilendiği bir gerçek olmakla birlikte, endeksin yarattığı sonuçlar sadece ekonomik anlamda değil, politik ve toplumsal açıdan da önem taşımaktadır. Bunun yanı sıra, yaşanan terör olayları, istikrarsızlık veya çatışmaların yoğun yaşandığı bölgelerde işsizlik ve enflasyonun fazla olması hoşnutsuzluk endeksi değerlerinin de yüksek çıkmasına neden olabilmektedir. Dünyada bu durumun oldukça fazla örneği bulunmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, hoşnutsuzluk endeksi, politik istikrar, ekonomik özgürlük, küresel barış ve yaşam memnuniyetlerinin insani gelişmeyle nasıl bir ilişki içinde olduğunu ortaya koymaya yöneliktir. Bu amaçla çalışmada öncelikle endeksler açıklanacaktır. Endekslere göre ülkelerin almış oldukları puanlamaya göre insani gelişme endekslerinin değişimine bakılacaktır. Çalışmanın analiz kısmı ekonomik ve politik faktörler ile insani gelişmişlik arasında bir bağıntının olduğu göz önünde bulundurularak kurulmuştur. Analiz sonuçlarına göre sapma yapan gözlem değerlerinin dâhil edilmediği durumda, bağımsız değişkenlerden politik istikrar ve ekonomik özgürlük endeksi iktisadi beklentilere uygun sonuçlar verirken, iktisadi beklentilerin aksine hoşnutsuzluk endeksi pozitif sonuç vermektedir. Bir diğer ifade ile teoriye göre hoşnutsuzluğun azalmasının, insani gelişmişliği artırması beklenirken, analiz sonucunda bu durumun teoriyle uyuşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Analizde yer alan küresel barış ve yaşam memnuniyeti endeksleri, bağımlı değişken olan insani gelişmişlik endeksi ile negatif yönlü bir ilişki olduğu görülmektedir. Yine analiz sonuçlarına göre teoriyle uyumlu olarak, politik istikrar ve ekonomik özgürlük endekslerindeki olumlu gelişmelerin insani gelişmeye de olumlu katkı verdikleri sonucuna ulaşılmıştır. ANAHTAR SÖZCÜKLER: İnsani Gelişme Endeksi, Hoşnutsuzluk Endeksi, Yaşam Memnuniyeti, Politik İstikrar, Ekonomik Özgürlük.

Different macroeconomic variables are used in determining levels of welfare in different countries. Many indices have to be studied together to bring out more profound analyses on welfare. Through the studies of these indices, it is important to involve economic, political and socio-economic factors within. Such indications can be cited as follows: the human development index, the dissatisfaction index which indicates inflation and unemployment rates, the economic freedom index which shows the freedom of countries regarding fundamental economic structures, and the political freedom index which shows the effects of changes in policies.Human development is important in reaching political and social ends, economic resources, and increased life standards. Based upon the nature of the dissatisfaction index, being simple and easy to understand, it is utilized by many institutions and organizations. Despite the fact that this index is more concerned with the outcomes of the economy, the conclusions out of the index are not only economic but also politically and socially important. Terrorist incidents, regional instabilities or areas where conflicts are prevalent cause unemployment and inflation to be high, causing discontent index values to be accordingly high. There are many examples to this situation, which can be found in many places worldwide. The main purpose of this study is to show how relativity, political stability, economic freedom, global peace and life satisfaction are related to human development. For this purpose, indices will be explained first. The points that the countries have taken will be studied according to the changes in human development indices. The analysis section of this study is structured on explaining the relationship between economic and political factors and human development. According to the results, with exclusion of deviation of observation values, results are appropriate for the political stability and economic freedom index of economic expectations of the argument; whereas, in contrast with the economic expectations, the dissatisfaction index gives positive results. In other words, according to the theory, the decrease in the dissatisfaction is expected to increase the human development, while it is concluded that the results do not coincide with the theory. Global peace and life satisfaction indices which are included in the analysis have seemingly a negative relationship with the human development index which is a dependent variable. Yet, as compatible with the theory and analysis-based results, this study reaches the conclusion that the positive developments in economic freedom and political stability indices give a positive contribution to human development.KEYWORDS: Human Development Index, Dissatisfaction Index, Life Satisfaction, Political Stability, Economic Freedom.