Olumlu ebeveynlik programı: Okul öncesi çocuklarda problem davranışlara etkisi ve kendini düzenleme becerisinin aracı rolü

Abstract

Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde Aydın ili Efeler ilçesinde okul öncesi eğitime devam eden 3-5 yaş aralığındaki çocuklar arasında problem davranışların yaygınlığının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda tabakalı ve kümeleme örnekleme yollarıyla 625 öğrencinin velisine ulaşılmış, 200'ü erkek 388 çocuk için geçerli veri elde edilmiştir. Velilerden Erken Çocukluk Envanteri 4: Ebeveyn Formu (EÇE-4: EF) aracılığıyla çocuklarının problem davranışlarına ilişkin bilgi vermeleri istenmiştir. Kaygı bozuklukları, dikkat eksikliği hiperaktivite ve davranış bozuklukları ve uyku bozuklularının okul öncesi dönemdeki çocuklar arasındaki en yaygın davranış problemlerinden olduğu görülmüştür. Çalışmanın ikinci bölümünde ebeveynlere yönelik eğitim müdahalesi olan Olumlu Ebeveynlik Programı (3P) modüllerinden Grup 3P'nin etkililiğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Programın çocukların problem davranışları, kendini düzenleme becerileri üzerindeki, ebeveynlerin ise ebeveyn olarak kendini düzenleme becerileri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu kapsamda çalışmanın birinci bölümde problemli davranışı olduğu görülen çocukların ebeveynleri eğitime davet edilmiştir. Katılımcı ebeveynler deney ve kontrol grubu olmak üzere iki gruba rastgele atanmıştır. Deney grubundaki katılımcılara 8 haftalık eğitim uygulanmıştır. Deney grubunda 51 kontrol grubunda 52 ebeveynle başlayan eğitimler, deney grubunda 30 kontrol grubunda 31 ebeveynin katılımıyla sonlanmıştır. Katılımcı olan ebeveynlerden, ebeveynlerin çocuklarından ve çocukların öğretmenlerinden eğitimden önce, eğitimden hemen sonra ve 6 ay sonra olmak üzere 3 ölçüm alınmıştır. Çocukların problem davranışlarına ilişkin ölçümler EÇE-4:EF aracılığıyla ebeveynlerden, kendini düzenleme becerilerine ilişkin ölçümler Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği, Duygu Düzenleme Ölçeği aracılığıyla ebeveyn ve öğretmenlerden, Ritim Tutma Görevi ve Gece-Gündüz Testi aracılığıyla ise çocuklardan alınmıştır. Ebeveynlerin kendini düzenleme davranışlarına ilişkin veriler Ebeveyn Olarak Ben Ölçeği ve Gözden Geçirilmiş Sosyal Sorun Çözme Envanteri-Kısa Formu (Tr-SSÇE-G) aracılığıyla toplanmıştır. Grup 3P'nin etkililiği iki farklı yolla test edilmiştir. Öncelikle, Grup 3P etkisiyle ebeveynlerin kendini düzenleme davranışları ve okul öncesi çocukların problem davranışlarının şiddeti arasında oluşan ilişkide, çocukların kendini düzenleme becerilerinin aracı rolü test edilmiştir. Aracılık testi için Panel Model (PM) kullanılmıştır. İkinci olarak eğitimden önce, hemen sonra ve 6 ay sonra alınan ölçümler açısından deney ve kontrol gruplarının birbirinden farklılaşıp farklılaşmadığı tekrarlı ölçümler için varyans analiziyle (ANOVA) incelenmiştir. PM testi sonuçları, Grup 3P etki mekanizmasında çocukların kendini düzenleme becerisinin aracı rolü olmadığını göstermiştir. ANOVA sonuçlarına göre deney grubundaki ebeveynlerin kendini düzenleme becerisi ve çocuklarının kendini denetleme becerisi puanlarında anlamlı bir yükselme gözlenmiştir. Çocuklarının problem davranış şiddet puanı ve duygusal kendini düzenleyememe puanında da anlamlı bir azalma gözlenmiştir. Deney ve kontrol grubu sonuçları karşılaştırıldığında ebeveynlerin kendini düzenleme becerisindeki ve çocukların kendini denetleme becerisindeki zamana bağlı artışın gruplar arasında anlamlı farklılık gösterdiği görülmüştür.

This study consists of two parts. Aim of the first part is to investigate the prevalence of problem behaviors among 3-5 age pre-school children from Efeler district of Aydın. Parents of 625 children were reached via stratified and cluster sampling. 388 valid data (200 from boys' and 188 from girls' parents) were obtained. The Early Childhood Inventory 4: Parent Form (ECI-4: PF) was used to measure problem behaviors of the children. The results of the first part of the study showed that anxiety disorders, attention deficit and hyperactivity disorder, conduct problems and sleep disorders are the most frequent disorders among children. The aim of the second part of the study was to test the effectiveness of the Group Positive Parenting Program (Group Triple P) which is a training intervention for parents. The effectiveness of Group Triple P on problem behaviors and self-regulation skills of children and parental self-regulation skills were tested. Parents who reported problem behavior for their children were invited to Group Triple P training. Participated parents were assigned to the experimental and control groups randomly. The 8 weeks intervention was applied to the experimental group. At the beginning of the intervention, the experimental group involved 51, control group involved 52 parents. At the end of the intervention the numbers of participants were 30 and 31 respectively. Through the process of the research; 3 measurements were taken from participants 1) before intervention, 2) after intervention and 3) 6 months after intervention. ECI-4: PF was used to measure problem behaviors of the children, Child Behavior Evaluation Scale, Emotion Regulation Scale, Day-night Task and Peg-tapping Task were used to measure self-regulation of children. Me as a Parent and Revised Social Problem Solving Inventory Short Form were used to measure parental self-regulation skills. The effectiveness of Group Triple P tested with two different ways. Firstly, the mediator role of children's self-regulation skills, on the relation between self-regulation skills of parents and problem behaviors of children was tested. In order to test the mediator role of children's self-regulation through the effect of Group Triple P Panel Model (PM) was used. Secondly, the difference between the experimental and the control group in terms of 3 times measurements was tested with repeated measure ANOVA. PM test results showed that self-regulation skills of children do not have any mediator role in the effect mechanism of Group Triple P. ANOVA results showed that parents who are in the experimental group self-regulation skills and their children's self-control skills significantly increased. Similarly, problem behavior and self-regulation problem scores of children's of experimental group were significantly decreased. When the experimental and the control groups were compared, time-dependent increase in the parents' self-regulation skills and children's self-control skills appear to be significantly different from each other.