Ahiret inancının orta öğretim öğrencilerinin davranışlarına yansıması

Abstract

Bu çalışma, ortaöğretim kurumlarında eğitim gören öğrencilerin ahiret inancı ile ahlaki kayıtsızlık düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Söz konusu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm; Kur'an ve hadislerde ahiret, ahiret inancının insan hayatına etkisi, ahiretin kelime ve terim anlamları gibi temel kavramlar üzerinde durulan teorik kısımdır. İkinci bölüm; Ahlaki kayıtsızlık kavramının açıklanması, gayr-ı ahlaki davranış sergilemenin psikolojik sebepleri ve gayr-ı ahlaki davranışları meşrulaştırma başlıklarını içermektedir. Üçüncü bölüm; araştırmanın problemine ilişkin yapılmış olan genel tarama modeliyle yürütülen çalışmayı oluşturmaktadır. Araştırmada öncelikli olarak ahlaki davranışla ahiret etkileşimi kavramsal bağlamda ele alınmış, ahiret inancının gençlerin ahlaki kayıtsızlık gösterdiği davranışlarına etkisi üzerinde odaklanılmıştır. Dolayısıyla bu çalışmada araştırmanın temel konusu olan ahiret inancının davranışlara etkilerini incelemek amaçlanmıştır. Ahiret inancının bireyin ahlaklı olma haline katkıda bulunarak, bireyin gayr-ı ahlaki davranışlarını kontrol etmesinde işlevsel bir etkiye sahip olduğuna işaret edilmiştir. Ahiret inancının öncelikli olarak bireyin ahlaki davranışı için bireye sağladığı güçlü, faydalı psikolojik yararlar ele alınmıştır. Vicdan duygusunu harekete geçiren ahiret inancının, kişiyi yaptığında rahatsızlık duymayacağı davranışlara yönelttiği ele alınmıştır. Ahirette hesap verme bilincinin, iyilik yapanın mükâfatlandırılacağı, kul hakkı, sevap ve günahı düşünerek kişinin daha itidalli davranıp, kontrollü hareket edebilmesine öfke vb. olumsuz duygular sonucu meydana gelecek istenmedik söz ve davranışların önüne geçilmesine katkı sağladığına işaret edilmiştir. Bu sebeple ahiret inancı destekli verilecek ahiret eğitiminin bireyin iç huzura kavuşmasına, manevi doygunluk yaşamasına ve gayr-ı ahlaki davranışlardan uzak kalmasına katkı sağlaması amaçlanmaktadır. Bu şekilde verilecek olan ahlak eğitiminin birey üzerindeki bir diğer olumlu etkisi güven, huzur, sevgi gibi olumlu duyguları destekleyerek bireyin kendini gerçekleştirmesini, olumlu bir benlik algısına sahip olmasını sağlamaktır. Genel tarama modeliyle yürütülen çalışmayı oluşturan dördüncü bölüm; öğrencilerin davranışları üzerinde ahiret inancının etkisini incelemeyi amaçlayan Ahiret İnancı Ölçeği, araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel demografik bilgi formu, Fazilet Yavuz Birben ve Hasan Bacanlı, tarafından 2018 yılında Türkçeye uyarlanan Ahlaki Kayıtsızlık Ölçeğinden elde edilen bulgular, tartışma ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Değer ve anlam duyguları, insanın kendine, diğer insanlara, çevreye, hayata ve ölüme bakışını ve tavrını belirleyen, bunlarla ilişkisini yaşamsal düzeyde etkileyen önemli duygulardır. İnsan gelişim dönemleri içinde, değer ve anlam duygularına tatmin arayışının en şiddetli bir şekilde yaşandığı dönem, bulûğ ile başlayan gençlik yılları olması hasebiyle Bursa ilindeki ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören 506 lise öğrencisi üzerinde yapılan araştırmada lise öğrencilerinin geldikleri sosyal çevrelere, eğitim durumlarına, anne baba eğitim durumlarına, kardeş sayılarına, ailede kaçıncı çocuk olduklarına, ahiret inanç düzeylerine, ahlaki kayıtsız davranışlarda bulunmalarına yönelik sorular yöneltilmiştir. Uygulanan anket, ahiret inancı ölçeği ve ahlaki kayıtsızlık ölçeği kapsamında elde edilen veriler frekans, aritmetik ortalama, çapraz tablo yöntemleri kullanılarak yorumlanmış ve korelasyon tekniği kullanılarak veriler arasında ilişki tespiti yapılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda ahiret inancı ile ahlaki kayıtsızlık arasında anlamlı bir farklılaşma olduğu tespit edilmiştir.

This study aims to investigate the relationship between the belief in the Hereafter and the level of moral indifference in high school students. The study consists of three chapters. First part; In the Qur'an and the hadith, the Hereafter is the theoretical part that focuses on the basic concepts such as the Hereafter, the effect of belief in the Hereafter on human life, and the meaning of the word and term of the Hereafter. Second part; The explanation of the concept of moral indifference includes the psychological reasons for exhibiting unethical behavior and the justification of unethical behavior. Third part; know the study about the general screening model for the problem of the research. In this research, firstly, the interaction between moral behavior and the hereafter is discussed in a conceptual context, and the effect of the belief in the hereafter on the behaviors of young people showing moral indifference is focused on. Therefore, in this study, it is aimed to examine the effects of belief in the Hereafter, which is the main subject of our research, on behaviors. The fourth section which consists of the general survey model; The Hereafter Scale, which aims to examine the impact of the belief in the Hereafter on students' behavior, consists of a personal demographic information form developed by the researcher, the findings, discussion and conclusions obtained from the Scale of Moral Indifference adapted to Turkish in 2018 by Fazilet Yavuz Birben and Hasan Bacanlı. Feelings of value and meaning are important emotions that determine one's view and attitude towards himself, other people, environment, life and death, and affect his relationship with them at a vital level. During the human development periods, the period in which the search for satisfaction with the sense of value and meaning was experienced in the most severe way, the fact that the youth years started with caused the social environment, educational status, parents status of high school students from 506 high school students studying in secondary education institutions in Bursa. , the number of siblings, the number of children in the family, the beliefs of the Hereafter, moral indifferent behaviors were asked questions. The data obtained within the scope of questionnaire, afterlife belief scale and moral indifference scale were interpreted by using frequency, arithmetic mean, cross-table methods and correlation was determined by using correlation technique. The results of the research were generally expressed and recommendations were made in the light of the findings.