Zeydiyye fıkhında had suçları ile ilgili hükümler ve Hanefî fıkhı ile mukayesesi

Abstract

İslam hukukunun doğru anlaşılmasında mukayeseli çalışmalar önemli bir yere sahiptir. Çünkü çağın getirdiği koşullar içerisinde zuhur eden güncel problemler, İslâm dünyasının değişim ve gelişmelere donuk kalmamasını ve ortaya çıkan mevzuları çözüme kavuşturmak için mezheplerin bir bahis etrafında ortaya koyduğu muhtelif hükümleri iyi analiz etmesini gerektirmektedir. Bu nedenle araştırmamızda, Zeydiyye mezhebine ait Tecrîd ve Hanefi mezhebine ait Muhtasaru'l-Kudûrî adlı fıkıh kitapları esas alınarak, mukayeseli bir inceleme yapılmıştır. Kitapların tüm bölümleri incelenmemiş olup araştırma `had suçları` bölümü ile sınırlı tutulmuştur. Bu çalışmayla, had suçları çerçevesinde; Şiî fırkalarından sayılan ancak Sünnî mezheplere yakın olduğu ileri sürülen Zeydiyye fıkhı ile Hanefi fıkhın arasındaki benzerlik durumuna ilişkin bir kanaat elde edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın birinci bölümünde Zeydiyye fıkhıyla Hanefi fıkhının teşekkülü ile literatürü genel olarak tanıtılmıştır. İkinci bölümünde Tecrîd ve Muhtasaru'l-Kudûrî eserleri hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiş ve eserlerin şekil ve metot açısından mukayesesi yapılmıştır. Üçüncü bölümünde ise iki eserde bulunan; zina, zina iftirası (kazf), içki içme (şürb), hırsızlık (sirkat), yol kesme (kat-ı tarik) ve dinden dönme (irtidât) suçları ile ilgili hükümlerin mukayesesi yapılıp iki mezhebin had cezaları bağlamında var olan ortak ve farklı hükümleri belirtilmiştir. Bunun dışında bir eserde yer alıp diğer eserde yer almayan hükümlere yer verilmiştir. Araştırma sonucunda esasen her iki eserde ortak hükümlerin varlığı yanında, farklıkların da var olduğu görülmüştür.

Comparative studies play an important role in the proper understanding of Islamic law since it is necessary to analyze the different provisions of the sects in question. Because the current problems that emerge under the conditions of the nowadays world require the Islamic world not remaining static during changes and developments and to analyze properly the provisions put forward by sects in certain issues. For this reason, comparative analysis is the preferred method for this research. Regardingly, research was referred to the fiqh book `Tacrîd` belonging to the Hanafi sect and `Mukhtasar al-Qudûrî` belonging to Zaydiyya. Not all the chapters of the books have been examined and the work is limited to the topic of `had crimes`. In this study, the researcher attempted to determine the ratio of the claim of proximity between the Zaydiyya sect which is considered to be part of the Shiite sects. In the first part of the research, the forming and the literature of Zaydiyya jurisprudence and Hanafi jurisprudence are introduced in a general framework. In the second part, detailed information about Tacrîd and Mukhtasar al-Qudûrî's works are given and their works are compared in terms of form and methods. In the third one, the common provisions regarding adultery, imorality slender (qazf), drinking (şurb), theft(sirkat), road cutting (qat-ı tariq) and liaison crimes (irtidât) are examined and compared based on the ranking of the books utilized for this research. Different provisions of both sects are are stated in the context of `had` punishments and apart from this are also examined provisions that are not included in other works. As a result, the research showed that although there is a considerable convergence of factors in the two works, there are also significant divergences.