Kitâb-ı Dâstân-ı İbrâhîm (Metin-inceleme-sözlük)

Abstract

Anadolu'daki ilk örneklerine XIV. asırdan itibaren rastlanan peygamber kıssaları ve evliya menkıbeleri, ahlâkî kavramların ve İslâmî fikirlerin halk arasında caziplik kazanması için tedvin edilmeye başlanmıştır. Kaynağını Kur'ân-ı Kerîm ile hadîslerden alan peygamber kıssaları başta olmak üzere İslâm dünyasında Bâyezîd-i Bestâmî ve Fudayl b. Iyad gibi birçok evliyanın şahs-ı manevîsi ile içtimaî hayatlarının birer örnek teşkil etmesi nedeniyle haklarında sözlü ve yazılı eserler ortaya konulmuştur. Bu çalışmada, Millî Kütüphane'de 06 Mil Yz A 1981 koduyla yer alan ve yazarı belli olmayan el yazması nüsha temin edilerek, nüsha içerisinde yer alan bir metnin transkripsiyon harflerine aktarımı gerçekleştirilmiş ve dönemin dil özellikleri gözetilerek çevrisi tamamlanmıştır. Öncelikle Hz. Muhammed ile oğlu İbrahim'in hayatı inceleme konusu edilirken İbrahim Kitabı Destanı başlığı altında tespit edilmiş olan diğer tüm kişiler, dinî ve tasavvufî öğeler, ulvî varlıklar ve mekân isimleri de irdelenerek açığa kavuşması sağlanmıştır. Mevzu bahis olan eser, Hz. Peygamber'in oğlu İbrahim'in vefatı hakkında olup özellikle Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmıştır ve bu dilin özelliklerini yansıtması açısından önem taşımaktadır.Anahtar kelimeler: Hz. İbrahim b. Muhammed, Hz. Muhammed, Eski Anadolu Türkçesi, dinî ve tasavvufî sözcükler, kelime bilgisi, şekil yapısı.

Prophet stories and saint tales, the first examples of which have been encountered in Anatolia since the XIVth century, have begun to be compiled in order to enable the moral concepts and Islamic ideas to gain attraction. Oral and written works have been done on notably prophet stories the roots of which comes from The Quran and hadiths; and moral personality and social lives of many saints from Islamic World like Bayezid-i Bestami and Fudayl b. Iyad, as they serve as a model. In this study, handwritten copy of an anonymous manuscript coded as 06 Mil Yz A 1981 in National Library has been obtained and a text from the copy has been transferred to the transcription letters and translated protecting the language properties of the period. While studying the lives of Hz. Muhammed and his son Hz. Ibrahim has been the priority, all the other persons, religious and mystical figures, holly beings and place names, which were identified under the title of The Book of Ibrahim Legend, have been studied and clarified. Being about the death of Ibrahim who is the son of Hz. Muhammed the aforementioned study is written especially in Old Anatolian Turkish and has importance in terms of representing the properties of this language. Key words: Hz. Ibrahim b. Muhammed, Hz. Muhammed, Old Anatolian Turkish, religious and mystical words, vocabulary, shape structure.