Çorum ili yer adlarının halkbilimsel açıdan incelenmesi

Abstract

Adlandırma, insan hayatının vazgeçilmez unsurlarından birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüm varlıkların, duyguların, durumların birer adı olduğu gibi evrendeki yerlerin de birer adı vardır. Kültürel kimliğin korunması ve aktarılması noktasında yer adları büyük önem taşımaktadır. İnsanlar, üzerinde yaşadıkları topraklara ad vererek bu alanları tanımlamışlar ve yine bu adlandırmalar sayesinde dünya görüşlerini, yaşam şekillerini, gerçekleştirmiş oldukları çeşitli faaliyetlerini, tarihlerini, kültürlerini yer adları vasıtasıyla anlatmışlardır. Yer adlarının verildiği tarihten günümüze kadarki süreçte bu adlar etrafında çok çeşitli anlatılar meydana gelmiştir. Bu anlatılar ekseninde çeşitli ritüeller, inançlar ve bunlara bağlı olarak yeni yeni anlatılar oluşmuştur. Halk, sahip olduğu toprağı kendi kültürel kodları ile adlandırmış ve bu sayede de içselleştirip benimsemiştir. Basit bir etiketleme işi olarak göremeyeceğimiz ad verme olgusu ile bir toprak parçasının nasıl vatana dönüştüğünü görülmektedir. Çok karmaşık bir kültürel arka plana sahip olan ad verme olgusu sayesinde bir milletin; duyuşu, düşünüşü, örf ve adetleri, gelenekleri, halk muhayyilesi, istekleri, tarihi gibi pek çok unsur hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir.Bu çalışma ile Çorum ili mahalle ve merkez köy adları ve bu adlar etrafında oluşturulan hikâyeler ekseninde halkın; kültürel bağları, yaşam biçimi, ekonomik yapısı, coğrafyayı tanımlama noktasındaki hassasiyeti, tarihi yaşatma biçimi, inançları ve inanışları arasındaki bağlar tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak geçmişin halk muhayyilesinde nasıl tasavvur edildiği, nasıl yaşatıldığı, kültürel kodların yer adlarına bağlı oluşan anlatılar çevresinde ve kolektif bellek bünyesinde taşınarak günümüze nasıl geldiği ya da sözlü icra ortamlarının daralması ile nasıl unutulduğu ele alınmıştır. Çorum ilinin tarihi, coğrafi, fiziki, ekonomik durumu, demografik yapısı genel bir biçimde incelenerek Türk kültüründe ad verme olgusu irdelenmiş, kentin fiziki ve kültürel yapısı göz önünde bulundurularak yer adlarına dair bir sınıflandırma meydana getirilmiştir. Çorum ilinin adına dair çeşitli görüşler tartışılarak tarihi süreç içinde Çorum ilindeki yer adları irdelenmiş ve kentteki yer adları bağlamında mekân adlandırmalarının hatırlama ve unutmaya dair incelemesi yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Çorum, yer adları, hafıza, hatırlama, kültür

Naming appears as one of the indispensable components of human life. All the creatures, emotions and situations, as well as their places on the universe, have names. The names of places have a big importance based on preserving and conveying the cultural identity. People have identified the lands they lived in by naming them and thanks to the names, they've expressed their conception of the world, the way they've lived, the activities they've done, their history and culture. From the times that place names had given to our times, there have been several narratives about these names. Center on those narratives some rituals, beliefs and also depending on them some new narratives have been created. People named the lands that they owned by their cultural code and by this way they internalized and embraced them. It is seen that how a land turns into a homeland by the act of naming which we cannot take as a simple labeling. Lots of elements of a nation such as its perception of the world, the way of thinking, customs, traditions, imagination, wills, and history can be known by means of the act of naming which has a very intricate cultural background.By this study; the relationships among cultural bonds of the public; its way of living, economic structure, sensitivity on identifying the geography, making history live, beliefs and persuasions are detected by means of the names of the neighborhoods and central villages of Corum city and the narratives that have formed those names. Correspondingly; it has been discussed that how the past has been described on the imagination of the public, how it is kept alive, how cultural codes survived today by being conveyed with narratives that are formed by place names and by collective memory, how it has been forgotten by decreasing on oral narrative tradition environments. The act of naming of Turkish culture is examined by overall studying of the history, geography, physicality, economic structure, demographic structure of Corum and the taxonomy of place names is created by taking into consideration of the physical and cultural structure of the city. The place names of the Corum city throughout history are studied by discussing different opinions about the name of the Corum city. Recalling and forgetting of place names are researched in the context of the current place names in the city.Keywords: Corum, place names, memory, recalling, culture