Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf ve dönemi (1389-1420)

Abstract

Tezde Karakoyunlu Devleti'nin üçüncü hükümdarı ve aynı zamanda devletin kurucusu Kara Yusuf (1390-1420) dönemi değerlendirilmiştir. Karakoyunlular, Moğol saldırıları üzerine Orta Asya'dan göç ederek Doğu Anadolu, Azerbaycan ve Irak-ı Arap coğrafyasına yerleşmişlerdir. Esasen bir Türkmen Devleti'dir. İlk kurucusu Bayram Hoca'dır. Bayram Hoca'dan sonra yeğeni Kara Mehmet, Karakoyunluların başına geçmiştir. Kara Mehmet'in ölümünden sonra Karakoyunluları bir devlet haline getiren Kara Yusuf başa geçmiştir. Yiğitliği ve cesareti sebebiyle Kara lakabı ile anılan Yusuf, Karakoyunlu hükümdarları arasında bahadırlığı ve mücadeleci yönü ile şöhret bulmuştur.Kara Yusuf döneminde Karakoyunlular, savaşlarda gösterdikleri başarılarla dikkat çekmişlerdir. Özellikle Timurlulara karşı gösterdikleri başarılar dikkate değerdir. Kara Yusuf, Timur tehlikesi karşısında Osmanlı Devleti'ne sığınmıştır. Bu sığınma olayı Timur ile Yıldırım Bayezid arasında meydana gelen Ankara Savaşı'nın da sebeplerinden birisi olarak gösterilmiştir. Kara Yusuf, bulunduğu bölgede Akkoyunlu Kara Yülük Osman ve Erzincan emiri Mutahharten ile mücadele etmiştir. Mardin Artuklu Devleti'ne ve Sultan Ahmet Celayir devletine son veren kişi olan Kara Yusuf, Timurlu hükümdarlarından Şahruh ile büyük bir savaşa hazırlanırken 1420 yılında Ucan'da vefat etmiştir. Türk tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Kara Yusuf dönemini inceleyen çalışmalar, eldeki mevcut kaynakların da yetersiz oluşundan dolayı oldukça sınırlı kalmış ve gereği kadar aydınlatılamamıştır. Bu konuda dikkati çeken araştırma eserleri ve tez çalışmaları şunlardır: Aka, İsmail, İran 'da Türkmen Hâkimiyeti: Kara Koyunlular Devri, Arayancan, Ayşe Atıcı, Karakoyunlu Hükümdarlarından Cihanşah ve Dönemi (Siyaset, Teşkilat, İktisat, Din, Kültür) 1438-1467, Erzi, Adnan Sadık, `Akkoyunlu ve Karakoyunlu Tarihi Hakkında Araştırmalar`, Erdem, İlhan, Uyar, Mustafa, `Karakoyunlular: Tarih Sahnesine Çıkışları ve Kökenleri`, Sümer, Faruk, Karakoyunlular (Başlangıçtan Cihan-Şah'a Kadar). Bu çalışmalarda her ne kadar Karakoyunlular anlatılsa da doğrudan Kara Yusuf dönemi ayrıntılı bir şekilde incelenmemiştir. Başka bir deyişle doğrudan Kara Yusuf dönemi aydınlatılmaya çalışılmamıştır. Bu nedenle tarihi geçmişi ve kişiliği itibarıyla önemli bir yeri olan Kara Yusuf dönemine ait bu tez ile özel olarak Kara Yusuf dönemi incelenmiş ve ayrıntılı olarak bu konuya değinilmiştir. Tez çalışmasında Kara Yusuf ve Karakoyunluların, Timurluların tüm Asya'yı istila ettiği sıralarda, Türkmenlerin umudu olduğu, Kara Yusuf'un, kendisinin Türkmen olduğunu söylemesine rağmen siyasi gelenekler bakımından hemen hemen İlhanlı ve Celayirlilere bağlı kaldığı şeklinde bazı bulgulara da ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Karakoyunlular, Bayram Hoca, Kara Mehmet, Kara Yusuf, Ahmet Celayir, Timur, Bayezid, Şahruh.

Qaraqoyunlu Ruler Kara Yusuf and His Period (1389-1420)In this thesis, the period of Kara Yusuf (1390-1420), the third ruler and the founder of Qarakoyunlu State, was evaluated. The Karakoyunlu people migrated from Central Asia upon the Mongol attacks and settled in Eastern Anatolia, Azerbaijan and Iraqi-Arab geography. Qaraqoyunlu state is a Turkmen State. The first founder is Bayram Hodja. After Bayram Hodja, his nephew Kara Mehmet became the leadership of the Qaraqoyunlu State. After Kara Mehmet's death, Kara Yusuf, who made Qaraqoyunlu State into a state, came to power. Because of his bravery and courage, he was known as Kara, and he gained fame among the Qaraqoyunlu rulers for his boldness and struggle.During Kara Yusuf period, Karakoyunlu people have attracted attention with their success in wars. Especially their successes against the Timurids are remarkable. Kara Yusuf took refuge in the Ottoman Empire against the threat of Timur. This asylum incident was shown as one of the reasons of the Ankara War between Timur and Yıldırım Bayezid. Kara Yusuf battled with Kara Yülük Osman and Mutahharten in his period. Kara Yusuf, who put an end to Mardin Artuklu State and Sultan Ahmet Celayir State, died in Ucan in 1420 while preparing for a great war with Shahruh, one of the Timurid leaderships.The studies examining the Kara Yusuf period, which has an important place in Turkish history, were quite limited due to insufficient resources and could not be enlightened as necessary. The outstanding research works and thesis studies on this subject are as follows: Aka, İsmail, The Turkmen Domination in Iran: The Period of Qaraqoyunlu, Arayancan, Ayşe Atıcı, Karakoyunlu rulers Cihanşah and his period (Politics, Governance, Economics, Religion, Culture) 1438-1467, Erzi, Adnan Sadık, `Researches on the History of Aqqoyunlu and Qaraqoyunlu`, Erdem, İlhan, Uyar, Mustafa, `Qaraqoyunlu State: Their arise and origin`, Sümer, Faruk, Qaraqoyunlu State (From The Beginning to Cihanşah).Although Karakoyunlu State is described in these studies, the period of Kara Yusuf was not examined in detail. It was not tried to enlighten the period of Kara Yusuf directly. For this reason, the Kara Yusuf period has been examined in detail with this thesis which belongs to the period of Kara Yusuf, which has an important place in terms of history and personality.In this thesis, some discoveries were found that Kara Yusuf and Qaraqoyunlu people, while Timurids invaded all Asia, were hopes of Turkmens, although Kara Yusuf said that he was a Turkmen, but he remained almost dependent on İlhanlı and Celayirli's in terms of political traditions.Keywords: Karakoyunlu State, Bayram Hodja, Kara Mehmet, Kara Yusuf, Ahmet Celayir, Timur, Bayezid, Şahruh.