Cumhuriyet döneminin ilk istiklal mahkemesine giden süreç ve istanbul İstiklal Mahkemesi

Abstract

Cumhuriyet tarihinin en tartışmalı konularından birisi olan İstiklal Mahkemeleri, ilk olarak Anadolu'da yeni bir otorite kurmaya çalışan Milli Mücadele hareketi tarafından Kurtuluş Savaşı esnasında hayata geçirilmiştir. İstanbul Hükûmeti ve İşgalci Devletler tarafından önlenmeye çalışılan Ankara merkezli yeni otorite; temellerini sarsmaya çalışan isyanları, askeri gücünü zayıflatan asker kaçağı sorununu önlemek, güven ve asayişi sağlamak için İstiklal Mahkemelerine başvurmuştur. İstiklal Mahkemeleri Kurtuluş Savaşı sürecinde Ankara Hükûmeti için önemli bir otorite kaynağı olmuştur.Kurtuluş Savaşı'ndan sonra Saltanatın kaldırılması ve Cumhuriyetin ilanı sürecinde, Mustafa Kemal Paşa'nın lider kadro içerisindeki bazı arkadaşlarıyla arasında anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştır. Cumhuriyetin ilanı başta Hüseyin Rauf Bey olmak üzere bazı isimlerin tepkisine yol açmış ve bu tepki zamanla İstanbul basını ve hilâfet taraftarlarının desteğiyle büyük bir muhalefet hareketine dönüşmüştür. Hilâfetin, cumhuriyetin ilanıyla birlikte sorun haline gelmesi, Ağa Han ve Emir Ali gibi dış mihrakların da bu soruna dâhil olması, İstiklal Mahkemelerini yeniden gündeme getirmiş ve İstanbul İstiklal Mahkemesi kurulmuştur. Halifeyi ve muhalefeti açıkça destekleyen İstanbul basınını yargılayan bu mahkeme Cumhuriyet döneminin ilk İstiklal Mahkemesi olması açısından önemlidir. Bu mahkeme ile muhalefet susturulmuş ve Hilâfetin kaldırılması için uygun zemin hazırlanmıştır.Anahtar Kelimeler: İstiklal Mahkemeleri, Basın, Hilafet, Ağa Han, Emir Ali, Hüseyin Cahit, Velid Ebuzziya, Ahmet Cevdet

The Independence Tribunals, one of the most contraversial issues of the Republican History, were launched during the Independence War by National Struggle movement that is trying to establish a new authority in Anatolia. The new authority based in Ankara which was tried to be prevented by Occupant States and Istanbul Government, was admitted to the Independence Tribunals in order to supress the uprisings, prevent the problem of desertion and provide trust and public order. The Independence Tribunals were an important source of authority for Ankara Government during the Independence War.After Independence War, in the process of abolition of Sultanate and the proclamation of the Republic there had been a conflict between Mustafa Kemal Pasha and some of his friends who were in the leading staff. The proclamation of the Republic had gotton reaction of some groups, mainly Mr. Hüseyin Rauf and then this reaction had turned a huge opposition movement with the aid of Sultanate supporters and Istanbul press. Caliphate's being a big trouble with the proclamation of Republic and being involved some of outer powers like Ağa Han and Emir Ali to this problem had brought on the agenda of Independence Court had been founded. This cour that judging Istanbul press who supports oppositors and Calipha is very important in terms of being the first Independence Court of Republic period. Whit this court oppositors were made squelch and greased the skids for abolition of the Caliphate.Keywords: Independence Courts, Press, Caliphate, Ağa Han, Emir Ali, Hüseyin Cahit, Velid Ebuzziya, Ahmet Cevdet