Risk assessment of archaeological heritage at territorial scale the case of Izmir metropolitan area

Abstract

Arkeolojik değerler her gecen gün artan bir şekilde kentleşme, altyapı gelişimi, kitle turizmi, kacak kazı, deprem, sel ve benzeri tehditlere maruz kalmaktadır. İnsan ve doğa kaynaklı risklerin çoğunun bölgesel olarak çok sayıda arkeolojik alanı etkilemesi nedeniyle, arkeolojik alanların korunabilmesi arkeolojik mirasın bölgesel ölçekte öncelikler belirlenerek yönetilmesine ve risklere yönelik stratejilerin geliştirilmesine bağlıdır. Dolayısıyla, risklerin oluşumuna etki eden faktörlerin ve risk seviyelerinin kapsamlı olarak değerlendirilmesi, arkeolojik alanların etkili bir şekilde korunması ve yönetimi acısından önem taşımaktadır. Bu sebeple, bu tezde arkeolojik alanları tehdit eden risklerin bölgesel ölçekte değerlendirilmesi için kapsamlı bir yöntem geliştirilmesi amaçlanmıştır.Kalitatif bir değerlendirme yaklaşımı izleyen bu çalışma, diğer disiplinlerde kullanılan kavramlara da referans vererek risk değerlendirmesi için gerekli analitik çerçeveyi, verileri, ana prosedürleri ve analiz araçlarını tanımlamaktadır. Geliştirilen risk değerlendirme yöntemi, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) de kullanılarak doğal, kurumsal ve insan kaynaklı tehlikelerin tespiti, sınıflandırılması ve haritalandırılması; arkeolojik alanların bu tehlikelere karşı hasar görebilirliğinin fiziksel, kurumsal ve sosyal göstergeler ile değerlendirilmesi; son olarak risk seviyelerinin değerlendirilmesi ve tematik haritalandırma ile risk haritalarının hazırlanması basamaklarını içermektedir.Ayrıca, önerilen yöntem kullanılarak İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde yer alan arkeolojik kültür mirasına yönelik Bölgesel Ölçekte Risk Değerlendirme Sistemi geliştirilmiştir. Geliştirilen sistem ile arkeolojik alanların hasar görebilirlik ve risk seviyeleri tespit edilerek risk haritaları hazırlanmıştır. Son olarak, Türkiye'deki arkeolojik alanlara ilişkin karar alma mekanizmaları değerlendirilerek önerilen risk değerlendirme yönteminin mevcut arkeolojik alan yönetim sistemine entegrasyonu için öneriler geliştirilmiştir. Risk değerlendirmesi, önemli miktarda nitel, nicel ve mekânsal verinin toplanması ve işlenmesine bağlıdır. Bu sebeple, doğal ve insan kaynaklı tehlikelere ve arkeolojik alanların hasar görebilirliklerini etkileyen faktörlere ilişkin araştırılmaların yapılması ve veri tabanlarının zenginleştirilmesine bağlı olarak önerilen yöntem geliştirilebilir.

Archaeological heritage has been increasingly facing severe threats such as urbanization, infrastructure development, mass tourism, illicit digging, earthquakes, floods, and many others. As most of the risks deriving from natural and human factors affect large areas and aggregates of sites, archaeological heritage can be conserved only if it is managed at territorial scale based on priorities and through effective risk management strategies. Accordingly, a thorough assessment of factors contributing to the existence and levels of risks is the key for effective conservation and management of archaeological heritage. Hence, this thesis aims at developing a comprehensive methodology for risk assessment of archeological heritage at territorial scale.Following a qualitative assessment approach, and referring to the concepts of other disciplinary fields, this study defines the analytical framework, essential data, main procedure, and analysis tools for risk assessment. The proposed risk assessment methodology, which utilizes the Geographical Information Systems, includes the stages of identifying, categorizing and mapping natural, institutional and individual-induced hazards, assessing vulnerabilities to these hazards through physical, institutional and social indicators; and evaluating levels of risks and generating risk maps through thematic mapping. Besides, following the proposed methodology, a system is developed for the Assessment of Risks at Territorial Scale (ARTS) for archaeological heritage located in the Izmir Metropolitan Area, Turkey. Through this system, the levels of vulnerabilities and risks are identified and risk maps of archaeological sites are prepared. Successively, addressing present decision-making mechanisms in Turkey, integration of the system into existing archaeological heritage management system is proposed. As risk assessment is based on collecting and processing extensive amount of quantitative, qualitative and spatial data, the methodology can be developed further parallel to the researches and development of databases regarding natural and human-induced hazards and factors affecting vulnerabilities of archaeological assets.