Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi`nde merkezi idarenin dönüşümü

Abstract

Arka planında uzun yıllara dayalı tartışmaların olduğu başkanlık modeli hükümet sistemine 24 Haziran 2018 itibariyle fiilen geçilmiştir. Öteden beridir bürokrasinin siyaset kurumu üzerinde vesayet baskı oluşturduğu, mevcut yapının çağın gereklerini karşılamakta yetersiz kaldığı bundan dolayı da sistemin değişmesi gerektiği yönünde görüşler ileri sürülmüştür. Yeni sistem ile birlikte Türk siyasi hayatında ve hükümet sisteminde köklü değişimler ve dönüşümler başlamıştır. Bunlarda biri bakanlıkların teşkili, bakanların atanması ve üst bürokraside merkezi idarenin dönüşümüdür. Yeni sistemde anayasal değişikliklerle birlikte cumhurbaşkanı tek başına yürütme erki olarak kabul edilmiştir. Buna göre bakanlar başta olmak üzere mevzuatta tanımlanan üst kamu bürokrasisi yöneticilerinin atama ve görevden alma işlemleri rutin bir idari işlem şekline dönüştürülmüştür. Daha önceden olduğu gibi ataması yapılacakların teklif edilmesi, onay alınması, müşterek kararname çıkarılması gibi süreçlerin tümü ortadan kaldırılmıştır. Yeni sistemde ataması yapılan üst düzey yönetici olan bürokratların görev süreleri Cumhurbaşkanının görev süresi ile sınırlandırılmıştır. Diğer yandan bürokraside yapılacak atamalarda kamu sektöründen olduğu kadar özel sektöre de istihdamın yolu açılmıştır. Yeni sistemin temel mantığı, liyakat ve kariyere dayalı atamaların yapılarak, bürokraside verimliliğin ve etkinliğin artırılmasının sağlanmasıdır. Bu konuda en önemli gelişme 10 Temmuz 2018 tarihli 1 ve 3 nolu Cumhurbaşkanlığı kararnameleridir. Bu çalışmada Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra merkezi idarenin dönüşümü hakkında araştırma ve inceleme yapılmıştır. Elde edilen temel sonuç, bürokrasinin teşkilinde, Cumhurbaşkanının politikalarını uygulama ayağında yürütücü durumda olan üst yöneticilerin, hem idari hem siyasi sorumluluğu birlikte taşımak üzere görevlendirildiği görülmüştür. Ancak bu çalışmanın hazırlandığı esnada yeni sistemin henüz bir yılını bile doldurmamış olması, olgunlaşmaya devam etmesi ve karşılaştırma yapabilme olanağının bulunmaması bir kısıt olarak kendini göstermiştir. Benzer konuda sonraki araştırmaların daha kapsamlı ve daha analitik olarak gerçekleştirilmesi mümkündür. Bu çalışmada Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçiş ile birlikte Türkiye'de Bakanlıklar ve Üst Bürokraside Merkezi İdarenin Dönüşümünün incelenmesi amaçlanmıştır. Literatür incelemesi yöntemi ile yapılan çalışmanın temel bulgusu; yeni sistemin halen tam olarak oturmadığı ve bazı noktalarda düzenlemeler yapılması gerektiği, kuvvetler ayrılığı ilkesinin sağlanmasında sorunlar yaşandığı tespit edilmiştir. Özellikle yüksek yargı üyelerinin cumhurbaşkanı tarafından atanması konusunda ileri sürülen eleştirilerin giderilmesi gerektiği anlaşılmıştır.

There have been long debates on the transition to the government system in the presidential model, but the new system was adopted on June 24, 2018. Other than that, the bureaucracy has put pressure on the political institution and it has been claimed that the existing structure is insufficient to meet the requirements of the age. Therefore, it is suggested that the system should change. With the new system, radical changes and transformations have started in Turkish political life and government system. One of them is the formation of ministries, the appointment of ministers and the transformation of the central administration in the upper bureaucracy. Constitutional amendments were made in the new system and it was accepted that the President was the sole and sole representative of the government. Accordingly, the appointment and dismissal of the upper public bureaucracy managers defined in the legislation, particularly the ministers, were transformed into a routine administrative procedure. As before, all of the processes such as bidding, approval and joint decree were eliminated. The term of office of the bureaucrats, who are appointed as senior executives in the new system, is limited to the term of office of the President. On the other hand, in the appointments to be made in the bureaucracy, the way of employment has been opened from the private sector as well as from the public sector. The basic logic of the new system is to increase the efficiency and success in the bureaucracy by making appointments based on merit and career. The most important development in this regard is the Presidential decrees 1 and 3 dated July 10, 2018. In this study, after the transition to the presidential government system, research and investigation was carried out on the transformation of the central administration. The main conclusion is that the executives who are in charge of implementing the policies of the President in the establishment of bureaucracy are assigned to carry both administrative and political responsibilities together. However, during the preparation of this study, the new system has not yet completed one year, it continues to mature and there is no possibility of comparison. It is possible to carry out further research on the same subject in more detail and more analytically. After switching to the Presidential System of Government in this study, the Ministry of Turkey, the top bureaucracy and the transformation of the central administration have been examined. The main findings of the study conducted with the literature review method; it is determined that the new system is still not fully established and that some arrangements should be made at some points and there are problems in achieving the principle of separation of powers. In particular, it was understood that the criticisms put forward about the appointment of the members of the high judiciary by the president should be eliminated.