Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre bilinci düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Çevre sorunları çağımızın en acil çözüm bekleyen problemleri arasındadır. Geleceğimizi tehdit etme noktasına gelen çevre sorunları karşısında en güçlü donanımımız bilinçlerimizdir. Bilinç, içerisinde bilgi, tutum ve davranış gibi alt boyutları barındırır. Bireylerin çevre sorunları konusunda kendilerini sorumlu hissetmeleri ve üzerlerine düşen yükümlülükleri yerine getirmeleri noktasında davranış boyutunun etkisi büyüktür. Davranışların istendik yönde değişebilmesi için ise olumlu tutuma sahip olmak bir ön gerekliliktir ve temelinde yeterli düzeyde bilgi barındırır. Çevre konularına yönelik yeterli bilgi, olumlu tutum ve istendik davranış unsurlarına sahip bireyler yetiştirmek ancak etkili bir çevre eğitimi ile mümkün olabilir. Bu unsurlar aynı zamanda gelişmiş bir çevre bilinci düzeyini işaret etmektedir. Çevre bilincinin kazandırılması ve geliştirilmesi sürecinde öğretmenlere önemli görevler düşmektedir. Özellikle fen bilimleri dersleri, içlerinde barındırdıkları ekolojik konular ile daha fazla önem, fen bilimleri öğretmenleri de bu derslerin uygulayıcısı pozisyonunda oluşlarıyla, daha fazla sorumluluk taşımaktadır. Gelecekte bu meslekte görev alacak olan fen bilimleri öğretmen adaylarının da çevre bilinci açısından gelişmiş bireyler olarak mezun olmaları önemli görülmektedir. Bu çalışma, fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre bilinci düzeylerini etkileyen faktörleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma, tarama modelinde tasarlanmış olup, çalışma grubunu 2017-2018 Öğretim Yılı Bahar Döneminde Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi'nde öğrenim görmekte olan Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmada nicel veri toplama aracı olarak `Çevre Bilinci Ölçeği` (ÇBÖ) kullanılmıştır. Schrenk (1994) tarafından geliştirilen ve Erten (2005) tarafından Türkçe'ye uyarlanan bu ölçek, öğrencilerin çevre hakkındaki bilgilerini, çevreye yönelik tutumlarını ve çevreye yönelik davranışlarını içeren 3 ayrı alt boyuttan oluşan 5'li likert tipinde hazırlanmış bir ölçme aracıdır. Ölçekte, belirtilen her bir alt boyuta ilişkin 20'şer madde olmak üzere toplam 60 madde bulunmaktadır. Ölçeğin Cronbach α güvenirliliği α=.97'dir. Elde edilen veriler SPSS yardımı ile sayısallaştırılarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve analiz edilmiştir. Verilerin analizinde Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayıları, bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), ortalama ve frekans istatistiksel yöntemlerinden yararlanılmıştır. Araştırmada fen bilimleri öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarının çevre dostu davranışlar sergileme düzeylerinin, çevreye yönelik bilgi düzeylerinin ve çevre bilinci düzeylerinin yüksek-orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte çevreye ilişkin bilgi düzeyleri, çevreye yönelik tutum ve çevre dostu davranışlar sergileme durumları arasında pozitif yönlü korelasyon olduğu görülmüştür. Ayrıca araştırmada öğretmen adaylarının cinsiyetlerinin çevreye yönelik bilgi, tutum, davranış ve bilinçleri üzerinde herhangi bir farklılığa neden olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre ile ilgili bilgileri edinme yolları arasından en çok tercih ettikleri aracın internet olduğu ve çevre ile ilgili faaliyetler yürüten kuruluşları yeterince tanımadıkları tespit edilmiştir.

Environmental problems have wait urgent solution in our age. Our consciousness is our most powerful equipment in the face of environmental problems that threaten our future. Consciousness contains sub-dimensions such as knowledge, attitude and behavior. The effect of the behavior dimension is great in point to individuals feel themselves responsible for environmental issues and fulfill their obligation. Having a positive attitude is a prerequisite for the behavior to change in the desired direction and contains sufficient information on its basis. Raising individuals with sufficient information, positive attitudes and behavior towards environmental issues can only be possible through environmental education. These elements also point to an improved environmental consciousness level. Teachers have important tasks in the process of acquiring and developing environmental awareness. Especially science lessons are more important with the ecological issues they have in them. Science teachers are also more responsible because of being the practitioner of these courses. It is important that science teacher candidates who will take part in this profession in the future should also graduate as advanced individuals in terms of environmental awareness. This study aims to reveal the factors affecting science teacher candidates' environmental consciousness levels. The study is designed as the surway model. Students of Science Teacher Education Department who are studying at Burdur Mehmet Akif Ersoy University in 2017-2018 spring semester constitutes the working group. The `Environmental Consciousness Scale` (ECS) was used as a means of quantitative data collection in the survey. This scale was developed by Schrenk (1994) adapted to Turkish by Erten (2005) and includes the students' knowledge of the environment, their attitudes towards the environment, and their behavior towards the environment. It is a measurement tool prepared in 5-point likert type consisting of 3 sub-dimensions. There are 60 items in the scale, 20 items for each sub-dimension mentioned. Cronbach α reliability of the scale was α = .97. The obtained data were transferred to the computer environment with the help of SPSS and analyzed. Pearson Product-Moment Correlation Coefficients, independent sample t test, one-way ANOVA, mean and frequency statistical methods were used for data analysis. In the study, it was concluded that the pre-service science teachers' attitudes towards the environment, their level of environment-friendly behaviors, their level of knowledge about the environment and their level of environmental awareness were high-medium level. On the other hand, there was a positive correlation between environmental knowledge levels, attitudes towards environment and exhibiting environmentally friendly behaviors. In addition, it was concluded that the gender of the preservice teachers did not cause any difference on their knowledge, attitude, behavior and awareness towards the environment. In the study, it was determined that the most preferred tool of science teacher candidates among the ways of acquiring information about the environment is the internet and they do not know the organizations that carry out environmental activities sufficiently.