Uluslararası hukukta insani müdahale ve koruma sorumluluğu kavramlarının değerlendirilmesi Suriye ve Libya örnekleri ile incelenmesi

Abstract

İnsani müdahale kavramı Soğuk Savaş sonrasında uluslararası hukuku fazlasıyla meşgul eden bir kavram olmuştur.21. yüzyıla gelindiğinde insani müdahale kavramının bir seviye ilerisi olarak görülen kavram ise koruma sorumluluğudur. Koruma Sorumluluğu kavramı uluslararası ilişkiler literatürüne Kanada tarafından kazandırılan bir norm olarak karşımıza çıkmaktadır. 1999 yılında BMGK kararı olmadan NATO tarafından Kosova'ya yapılan müdahale insani müdahale olarak ifade edilmiş ve ahlakiliği tartışılmazken, uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde yapılmadığı da beyan edilmiştir.2001 yılında Kanada hükümeti öncülüğünde başlatılan çalışma ile 2005 BM Dünya zirvesinde 138-139. paragraflarında kendine yer bulan koruma sorumluluğu kapsamında da 2011 yılında Libya'da yapılan ve yine NATO'nun komutasındaki `Birleşik Koruyucu Harekât` ismindeki harekât ise koruma sorumluluğu kapsamında değerlendirilmiş ve savaş, soykırım, insanlığa karşı suçlardan korumak ve etnik temizlikten korumak amacıyla yapıldığı ifade edilmiştir. Bu müdahale uluslararası müdahale anlayışının hangi noktada olduğunun bir göstergesidir.Arap Baharı rüzgârının yakaladığı bir başka ülke olan Suriye'de ise 2011 yılından günümüze kadar yaşanan iç savaş ve insani drama karşı BMGK savaşı bitirmek için gerekli adımları atmadığı ifade edilebilir. Libya da yaşanan olaylar ile karşılaştırıldığında birçok noktada örtüşen Suriye örneğinde ise BMGK içerisindeki anlaşmazlıkları ve veto yetkilerini kullanan Rusya ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin karar mekanizmalarını kilitlediğini görmekteyiz.Çalışmada insani müdahale ve koruma sorumluluğu kavramlarının doğuşundan günümüze kadar olan süreç ve fikirsel alt yapısı değerlendirilmiştir. Çalışmada 1999 Kosova, 2011 Libya müdahaleleri ile Suriye krizi uluslararası hukuk bağlamında incelenmiştir.Çalışma da incelenen insani müdahale kavramı uluslararası hukuk kurallarına göre egemen devlet anlayışı ile örtüşmediği görülmüştür. İnsani müdahale sonrasında ortaya çıkan koruma sorumluluğu kavramında egemen devlete kendi insanını koruma yükümlülüğü getirilmesi ve bu yükümlülüğün sınırlarının analizi yapılmıştır. Yapılan bu analiz neticesinde ise koruma sorumluluğu kavramının BMGK'nin beş daimi üyesinin ulusal çıkarları noktasında işletildiği ve kavramın hala sorunsallarla karşı karşıya olduğu gözlemlenmiştir. Uluslararası antlaşmalarla imza altına alınmasına rağmen koruma sorumluluğu kavramının da aynı şartların oluşmasına rağmen Libya'da müdahale yapılır iken, Suriye'de seyirci kalınması kavramın ve BMGK'nin objektifliği ve güvenirliğine şüphe ile bakılır bir seviyeye getirmiştir.Hukukta temel ilke olan eşitlik ilkesinin önce BM kurullarında oluşturulması gerekliliği ile birlikte uluslararası toplumun her olayda objektif ve tarafsız kurumlar tarafından karar alınması gerekliliğine vurgu yapılırken, BMGK üyeleri tarafından kullanılan veto yetkisinin siyasi amaçlarla kullanıldığını Kosova, Libya ve Suriye örneklerinde de uluslararası toplum tarafından ifade edilmiştir.Anahtar Kelimeler: BM, İnsani Müdahale, Koruma Sorumluluğu, BMGK, Libya, Suriye

The concept of humanitarian intervention occupies the much of the international law after the Cold War. In the 21st century one level ahead of the concept of humanitarian intervention is seen as a concept of the responsibility of protection. International law is seen as a norm gained by Canada's government. In 1999 without the UNSC decision, the intervention by NATO to Kosovo was expressed as humanitarian intervention and its morality was not discussed, but it was declared not to be made under international law.The work was initiated in 2001 under the leadership of the Canadian government in 2005 at the UN World Summit 138-139 in the context of the responsibility for protection, which has taken its place in its paragraph, it was also carried out in Libya in 2011 and under the command of NATO the operation under the name of Unified Protective Operation was evaluated within the scope of protection responsibility and it was stated that it was made to protect the war, genocide, crimes against humanity and protection from ethnic cleansing.In 2011, no steps were taken to end the UNSC war against civil war and humanitarian drama experienced to the present from ,Syria, which was another country captured by the Arab Spring.We see that Russia and the Republic of China, using their disagreements and veto power within the UNSC, have locked the decision-making mechanisms when it was compared with the events in Libya in the case of Syria overlapping at the very point.In this study, the concept of human intervention and protection responsibility with the intellectual infrastructure and the process from the begining until the present day were evaluated. The international law dimension of the studies in Libya, Syria and Kosovo intervention in 1999 was analyzed. In this study, it was observed that the concept of humanitarian intervention which is examined as a concept under the name of humanitarian intervention does not correspond with the concept of sovereign state according to the rules of international law. Then the concept of protection responsibility which imposes on the states with the obligation to protect their own people and the limits of this obligation were also analized . As a result of this analysis, it was observed that this protection responsibility is being carried out due to the national interest of the five permenant members UNSC and the concept itself is still problematic and faces paint points. Despite the fact that the same conditions were created in the concept of protection liability and being signed with the international treaties, it has brought the UNSC's objectivity and credibility to a level of doubt by being stand by in Syria while the intervention was made in Libya.The principle of equality is firstly necessary for establish the UN committees with the emphasis on the need for international community to take decisions by objective and impartial institutions in all cases. The veto power was used by the members of the UNSC for political purposes was also expressed by the international community with the example of Kosovo, Libya and Syria.Keywords: UN, Humanitarian Intervention, Protection Reponsibility, UNSC, Libya, Syria