Domaniç anıtsal tonozlu mezar iskeletlerinde ağız ve diş sağlığı

Abstract

Dişler, bireyler ve popülasyonlar hakkında değerli bilgi kaynaklarıdır. Dişlerin incelenmesiyle birlikte tüketilen gıdaların bileşimleri tespit edilebilmektedir. Uygarlıkların gelişmesiyle toplumlarda statü farklılıkları meydana gelmiştir. Buna bağlı olarak gıdalara ulaşım da değişiklik göstermiştir. Popülasyonlar arasındaki beslenme farklılıkları, diyet ve sağlık durumlarında da farklılıklar olmasına neden olmaktadır. Diş patolojileri analiz edilerek ve Eski Anadolu Topluluklarıyla karşılaştırılarak bu farklılıkların nedenleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma Kütahya ilinin Domaniç ilçe merkezindeki Hisar Mahallesi'nde yer alan Anıtsal Tonozlu Mezar Odası'nda 2016 yılında yapılan kurtarma kazısında ortaya çıkarılan iskelet materyallerinden yararlanılarak yapılmıştır. Tonozlu mezarın inşasının 2. yy. olduğu düşünülse de gömülerin ne zaman yapıldığı konusunda net bir çıkarım yapılamamıştır. İskeletler yığıntı halinde olduğu için insitu konumunda değillerdir. Mezar içerisinde Roma Dönemi'ne ait olduğu düşünülen iskeletlerin paleoantropolojik incelemesi yapılarak; 3 bebek, 10 çocuk ve 70 erişkin olmak üzere toplam 83 birey tespit edilmiştir. Bu bireylere ait toplam 506 daimi diş (2 tane gömük, 6 tane kökten kırık toplam 8 diş çalışmaya dahil edilmemiştir) incelenerek toplumun ağız ve diş sağlığı hakkında bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada; diş çürüğü, apse, diş aşınması, periodontal hastalıklar, diş taşı, hypoplasia ve antemortem diş kaybı (AMDK) oranları belirlenmiş ve elde edilen sonuçlar Eski Anadolu Topluluklarının ortalamaları ile karşılaştırılmıştır. Yapılan dental analiz sonucunda; diş çürüğü % 19,57 (düzeltilmemiş), apse % 2,78, periodontal hastalıklar % 67,33, diş taşı % 35,38, hypoplasia % 17,19, AMDK % 13,39 oranlarında tespit edilmiştir. Diş aşınması ise ortalama 3-4 derece değerinde bulunmuştur. Diş patolojileri değerlendirildiğinde, topluluğun tarıma dayalı topluluklarla daha çok benzerlik gösterdiği ve çürük oluşumuna işlem görmüş yüksek karbonhidrat içeren yiyeceklerin belli oranda neden olduğu düşünülmektedir. Aşınma derecesinin fazla olmaması, yumuşak gıdalarla beslenildiğini destekler niteliktedir. Hypoplasia oranının ve şiddetinin düşük olması ise Anıtsal Mezar'da bulunan bireylerin erken çocukluk dönemlerinde fizyolojik strese çok daha az maruz kaldıklarını göstermektedir. Ağız ve diş sağlığı verileri bir bütün içinde analiz edildiğinde; Anıt Mezar içinde bulunan insanların sosyo-ekonomik yapılarının yaşadıkları çevreye göre daha elverişli, buna bağlı olarak beslenme şartlarının da diğer Eski Anadolu Topluluklarına göre daha iyi olduğu sonucuna ulaşılabilir.

Teeth are valuable sources of information about individuals and populations. The composition of the foods consumed by populations can be determined with the examination of the teeth. With the development of civilizations, status differences have emerged in societies. Therefore, accessing the food has also changed. Nutritional differences between populations cause differences in dietary and health status. The reasons of these differences were tried to be understood by analyzing the dental pathologies and comparing them with the Ancient Anatolian Societies.This study was carried out by using the skeletal materials uncovered in the rescue excavation carried out in 2016 in the monumental tomb building, located in the Hisar Neighborhood of the Domaniç district of Kütahya province. Although the construction of the vaulted tomb was thought to be the 2nd century, there was no clear conclusion about when the burial was made. Skeletons were not in the insitu position because they were stacked. A total of 83 individuals, including 3 infants, 10 children and 70 adults, were identified by the paleoanthropological examination of skeletons considered to belong to the Roman Period in the grave. A total of 506 permanent teeth (2 impacted teeth, 6 root fractures, 8 teeth were not included in the study) belonging to these individuals were examined to obtain information about the oral and dental health of the society. In this study; caries, abscess, tooth wear, periodontal diseases, calculus, hypoplasia and antemortem tooth loss (AMTL) ratios were determined and the results were compared with the averages of Ancient Anatolian Societies. As a result of dental analysis; the caries is 19,57 % (uncorrected), the abscess is 2,78 %, periodontal is about 67,33 %, calculus is almost 35,38 %, hypoplasia is approximately 17,19 %, AMTL is about 13,39 %. On the other hand, the average of tooth wear is about 3-4 degrees. When the dental pathologies are evaluated, it is thought that the population is more similar to the agriculture-based communities, and foods containing high carbohydrate that have been processed caused the formation of cavities in a certain extent. The low degree of wear supports the feeding with soft foods. The low incidence and severity of hypoplasia indicate that individuals in the Monumental Tomb were less exposed to physiological stress during their early childhood. When the oral and dental health data are analyzed in a whole, it is possible to conclude that the socio-economic structures of the people in the tomb were more favorable than the environment they lived in, and therefore the nutrition conditions were better than the other Ancient Anatolian Communities.