Muhammed Bin Abdurrahman`ın `Şerāyiṭü`l-İslâm` adlı eseri üzerine gramer ve metin çalışması

Abstract

ÖZETYüksek lisans tezi olarak hazırlanan `Şerāyiṭü'l-İslâm` adlı eseri Muhammed bin 'Abdurrahman Şubat 1594 tarihinde kaleme almıştır. Eser, dil özellikleri itibariyle Klâsik Osmanlı Türkçesi dönemi ve Eski Anadolu Türkçesi dönemi özelliklerini yansıtmaktadır. İlmihal özelliği taşıyan eserin yazarı, `herkes okusun diye` eserini Türkçe yazdığını belirtmektedir ve eserin bu amaca uygun olarak sade ve anlaşılır bir dille yazılmış olduğu görülüyor. Eser bu özelliklerinden ötürü Türk dili açısından zengin yapı ve birimler barındırmaktadır. Ayet ve Hadisler Arapça olarak yazılmış olup açıklama kısımları ise sade Türkçe iledir. Tamamı 90 varaktan oluşan eser, bu çalışmayla sayfa ve satır numaraları verilerek transkribe edildi. Gramer kısmında imlâ, ses değişmeleri, şekil bilgisi, sözcük türleri, kelime grupları, cümle ve fiil çekimleri ayrıntılı bir şekilde incelendi. Yapı bakımından Arapça ve Farsça terkipli ifadeler geleneğe uygun olarak inceleme dışında tutulmuştur. Özellikle kelimelerin anlamları verilirken kelimelerin metin içerisindeki kullanımı dikkate alınmıştır. Ünlülerde yuvarlaklaşma temayülü ve kimi eklerin yalnız düz şekilli, kimi eklerin yalnız yuvarlak şekilli görülmesi gibi kimi özellikler, metinde Eski Anadolu Türkçesi özelliklerinin varlığını devam ettirdiğini göstermektedir. Bu yönleri dikkate alındığında eser Türk kültürü ve Türk dili açısından önem arz etmektedir. Anahtar Kelimeler: Klâsik Osmanlı Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi, Şerāyiṭü'l-İslâm Muhammed bin 'Abdurrahman…

ABSTRACTMuhammed bin Abdurrahman wrote his `Şerāyiṭü'l-İslam` which was prepared as his master thesis in February 1594. The work reflects the characteristics of Classical Ottoman Turkish period and Old Anatolian Turkish period in terms of language features. The author of the catechism has stated that he wrote his work Türkçe so that everyone can read it Türkçe in Turkish and it seems that the work was written in a simple and understandable language for this purpose. Because of these features, the work has rich structures and units in terms of Turkish language. The verses and hadiths are written in Arabic and the explanations are in plain Turkish.The work, which consists of 90 sheets in total, was transcribed with page and line numbers. In the grammar section, spelling, sound changes, morphology, word types, word groups, sentence and verb conjugation were examined in detail. In terms of structure, Arabic and Persian expressions were excluded from the examination in accordance with tradition. Especially when giving meaning to words, the usage of words in the text was taken into consideration. Some features such as the tendency of rounding in celebrities and some annexes appearing only as flat and some annexes appearing as round only show that the features of Old Anatolian Turkish continue in the text. Considering these aspects, the work is important for Turkish culture and Turkish language.Keywords: Classical Ottoman Turkish, Old Anatolian Turkish, Şerāyiṭü'l-İslam Muhammad bin 'Abdurrahman…