Sevdekâr Şah ile Gülenaz Sultan hikâyesi üzerine bir inceleme

Abstract

Geleneksel sözlü halk anlatıları içerisinde konu, şekil ve söyleyiş bakımından değişik bir tür olan halk hikâyeleri, yüzyıllardan beri kendine özgü belirli tarz ve kurallar çerçevesinde devam ederek gelmektedir. Kaynağını efsane, masal, menkıbe, destan vb. anlatı türlerinden alan halk hikâyeleri, bir toplumun sosyo-kültürel özelliklerinin, politik unsurlarının ve düşünce biçiminin aynası niteliğindedir.Halk hikâyelerinde konular ve anlatılan olaylar gerçek veya gerçeğe yakındır. Olağanüstü olaylara ve masal unsurlarına çok az yer verilir. Bazı halk hikâyeleri konularının kaynağını tarihi olaylardan alır. Ancak bu tarihi olaylar destanlarda olduğu gibi, çok önemli bir olay olmayabilir.Halk hikâyelerinde genelde âşık kahramanların serüvenleri anlatılır. Saz şairleri, kimi zaman kendi yaşam öykülerini, kimi zaman da tarihi veya yöresel bir kahramanın serüvenlerini çeşitli aşk ve kahramanlık epizotlarıyla süsleyerek halk hikâyelerini tasnif ederler.Âşık Şenlik de Prof. Dr. Ensar Aslan'ın tespitine göre, `Sevdekâr Şah ile Gülenaz Sultan Hikâyesi`ni Şah Abbas'a ait bir kıssadan hareketle ortaya koymuştur. Âşık Şenlik, bu kıssaya dayanan olayı daha da genişleterek ve hikâyeye manzum parçalar ekleyerek hikâyeye son şeklini vermiştir.Çalışmamızda Prof. Dr. Ensar Aslan'ın, Âşık Kasım'dan derlediği `Sevdekâr Şah ve Gülenaz Sultan Hikâyesi` ve Doğan Kaya'nın, Âşık İslam Erdener'den derlediği `Âşık Şenlik'in Sevdakâr ile Gülenaz Hanım Hikâyesi` karşılaştırmalı olarak şekil ve içerik bakımından incelenmiştir. Prof. Dr. Ensar Aslan'ın derleme çalışması daha eski olduğundan bu çalışma ana metin kabul edilmiştir.Prof. Dr. Ensar Aslan ve Doğan Kaya'nın derlemiş olduğu bu hikâye (Sevdekâr Şah ile Gülenaz Sultan Hikâyesi) incelenirken Prof. Dr. Ensar Aslan'ın `Yaralı Mahmut Hikâyesi Üzerine Bir İnceleme` isimli kitabında uyguladığı yöntem takip edilmiştir.

Folk narratives, which are a different genre in terms of subject, form and utterance among traditional oral folk narratives, have been going for centuries under specific styles and rules. Folk tales, which originate from narrative genres such as legend, fairy tale, epic etc. are a mirror of socio-cultural characteristics, political elements and way of thinking of a society.The subjects and events in the folk tales are real or close to reality. Extraordinary events and fairy-tale elements are given little space. Some folk stories derive their origins from historical events. However, these historical events may not be a very important event as in the epics.Folk tales usually tell the adventures of lovers. Saz poets sometimes classify folk tales by decorating their own life stories and sometimes the adventures of a historical or local hero with various love and heroic episodes.According to determination of Prof. Ensar Aslan in Âşık Şenlik, this story is based on a story of Şah Abbas. Âşık Şenlik finalized the story by expanding the event based on this story and adding verse pieces to the story.In our study, Ensar Aslan's `Sevdekâr Şah ve Gülenaz Sultan Hikâyesi` compiled by Âşık Kasım and Doğan Kaya's `Âşık Şenlik'in Sevdekâr ile Gülenaz Hanım Hikâyesi` compiled by İslam Erdener were analyzed in terms of form and content. Prof. Dr. Ensar Aslan's compilation was older, it was accepted as the main text.While analyzing this story compiled by Prof. Dr. Ensar Aslan and Doğan Kaya (Sevdekâr Şah and Gülenaz Sultan Story), the method that Prof. Dr. Ensar Aslan applied in his book `A Study On The Story of Yaralı Mahmut` was followed.