Muhalefet-iktidar çatışmasından yeni anayasa sürecine İsmet İnönü (1950-1961)

Abstract

Anayasa, vatandaşların hak ve hürriyetlerini düzenleyen temel bir yasadır. Askeri müdahale ise anayasanın yok sayılması sonucu, rejimde ve sosyal alanda, köklü olarak değişiklik yapılmasını amaçlayan bir harekettir.İkinci Dünya Savaşı sonrası tüm dünyada çok partili rejime geçiş düşüncesi yayılmıştır. DP'nin kurulması ile Türkiye'de de bu düşünce hayat bulmuş ve 1950 seçimlerinde yönetim erki CHP'den DP'ye geçmiştir.DP, iktidarda olduğu 1950-1960 yılları arasında mevcut anayasayı birçok kez ihlal etmiş, özgürlük ve adalet kavramlarını toplumda tartışılır bir hale getirmiştir. DP, muhalefeti sindirmeye çalışarak İsmet İnönü ile sürekli çatışma halinde olmuş, CHP ile aralarında aşılamaz bir uçurum oluşturmuştur. İktidar ile muhalefet partisi arasında gittikçe şiddetlenen çatışma ihtimali TSK içerisinde bu gidişatı durdurma adına gizli bir örgütlenmenin yolunu açmıştır. TSK içerisindeki gizli oluşum ise askeri müdahale sürecinin ivme kazanmasına yol açmıştır.Geri dönüşü olmayan bir yola giren DP, İsmet İnönü'nün tüm uyarılarına kulak tıkamış ve gelen askeri müdahaleyi görememiştir. Türk silahlı kuvvetlerinin gerçekleştirdiği 27 Mayıs Askeri müdahalesi ile DP iktidardan düşürülmüştür. 1961'de hazırlanan yeni bir anayasa metninin halk oylamasına sunulmasıyla 1961 Anayasası kabul edilmiştir. Anayasanın hazırlanmasında ve kabul aşamasında İsmet İnönü önemli bir rol oynamıştır. Bu rol, anayasanın hazırlanış sürecinde Kurucu Meclis'te bulunmasıyla gerçekleşmiş, böylece kendisinin ve partisinin istekleri anayasada daha kolay yer bulmuştur. Anayasanın halk tarafından kabul edilmesi aşamasında ise İsmet İnönü'nün sürdürdüğü `Evet` propagandasının etkisi yadsınamaz.

Constitution is a major law regulating the citizens right and liberty. On the other hand, the military intervention is an action arming to do radical changes in social life and regime as a result of ignoring the constitution.After world war II, all the world had experienced in the transition to a multiparty system. This idea began to exist with the establishment of the DP in Turkey 1950 elections, the authority passed on the DP from the CHP.In the years between 1950 and 1960 the DP war in power. They violated the existing constitution many times, and made the concepts of freedom and justice discussed. DP had always been in conflıct with Inönü trying to intimidate the opposition so they created an insurmountable gap between them selver and CHP. The possibility of on increasing conflict between the government and the opposition had led to a secret organization in TSK to stop such goings on. And the secret organization accelerated the military intervention process. DP, on an irreversible route, ignored all warnings of Ismet Inönü and couldn't see the approaching military intervention. With the May 27, military intervention carried out by the Turkish Armed Forces, DP was dismissed from power. The 1961 constitution came into force after the new constitution prepared in the same year was submitted to the public vote. Ismet Inönü played an important role in the preparation and adaption of the constitution. This role was realized by the fact that he was present in the Constituent Assembly during the preparation process of the constitution. As a result, the wishes of himself and his party were rosily found in the constitution Ismet Inönü's `Yes` propaganda cannot be denied the adaption of the constitution by the public.