3 numaralı Bosna Ahkâm Defteri transkripsiyon ve değerlendirme (S.1-100)

Abstract

Osmanlı Devleti, dinamizminde kendisine intikâl eden devlet geleneği ve yönetim anlayışını birleştirmiştir. Bu anlayışta devletin devamı için adâlet her şeyin temeli kabul edilmiştir. Adâletin sağlanması için reâyâya en yakınındaki adli mercilere başvurma hakkı tanındığı gibi Dîvân-ı Hümâyûn'a da başvurma hakkı tanınmıştır. Adâletin sağlanması noktasında kayıt altına alınan şikâyetler, şikâyet defterlerinden önce mühimme defterlerine kaydedilmiştir. Mühimme defterlerinde şikâyetler yanında siyasi, askerî, ekonomik kayıtlar birlikte kayıt altına alınmıştır. Zamanla devletin sınırlarının genişlemesi ile şikâyetler artmış ve bürokrasinin uzmanlaşması ile farklı defter serileri ortaya çıkmıştır. Bu defter serilerinden olan şikâyet defterleri, 1649 yılında tutulmaya başlanmıştır. 18. yüzyılda ise şikâyetler eyâlet temelli oluşturulan ahkâm defterlerine kaydedilmeye başlanmıştır. Ahkâm defterleri oluşturulmasına rağmen şikâyet defterleri de tutulmaya devam etmiştir. Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, 3 Numaralı Bosna Ahkâm Defteri'nin ilk 100 sayfası transkript edilmiştir. Çalışmada transkript edilen hüküm sayısı 269, yıl aralığı ise 1765-1767'dir. Defterin tamamı Hicri 29 Şaban 1178-29 Cemaziye'l-ahir 1192, Miladi 1765-1778 yıllarını kapsar. Bu defterde, Bosna Eyâleti'nden Dîvân-ı Hümâyûn'a intikal eden şikâyetler incelenmiş, konularına göre tasnif edilerek tahlil edilmiştir. Defter, şikâyetlerin yanında siyasi, ekonomik ve idari konularla ilgili bilgiler de sunmaktadır. Amacımız bu çalışma ile Osmanlı Devleti'nin Bosna özelinde üç yıllık bir kesitine ışık tutmaktır. Anahtar Kelimeler: Ahkâm Defterleri, Balkanlar, Bosna, Dîvân-ı Hümâyûn, Osmanlı Devleti.

The Ottoman Empire united the state tradition and management approach that came to it in its dynamism. In this understanding, justice has been accepted as the basis of everything for the continuation of the state. In order to achieve justice, the people were given the right to appilication to the nearest judicial authorities, as well as to the Divan-ı Humayun. Complaints recorded at the point of ensuring justice are recorded in the mühimme books before the complaint books. In this books, ın addition to complaints, political, military and economic records are recorded together. Over time, complaints increased with the expansion of the borders of the state, and different series of books emerged with the specialization of bureaucracy. The complaint books, one of these book series, began to be kept in 1649. In the 18 century, complaints started to be recorded in province-based books. Although the creation of the Ahkam books, the complaint books continued to be kept.In this study, which was prepared as a master thesis, the first 100 pages of Bosnia Ahkam Book number 3 were transcribed. The number of documents transcribed in the study is 269 and the year range is 1765-1767. The whole book covers Hijri 29 Şaban 1178-29 Cemaziye'l-ahir 1192, AD 1765-1778. In this book, complaints received from the Bosnia province to Divan-ı Hümayun were examined, classified and analyzed according to their subjects. In addition to complaints, the ledger provides information on political, economic and administrative issues. Our aim is to shed light on a three-year section of the Ottoman State, specific to Bosnia, with this study. Keywords: Ahkam Books, The Balkans, Bosnia, Divan-ı Humayun, The Ottoman State.