Farabi ve Leibniz`in bilgi teorilerinin mukayesesi

Abstract

ÖZET Felsefe Tarihine bakıldığı zaman, bilgi problemiyle ilgili olarak bir çok filozofun görüş beyan ettiklerini görmekteyiz. Bu manada gerek Farabi (Türk-İslam Felsefesinde bilgi problemi açısından) gerekse Leibniz (Batı Felsefesi geleneğini temsilen) bilgi problemiyle ilgili olarak önemli sayılabilecek bazı orijinal görüşler ortaya koymuşlardır. Farabi, Bilgi ve Bilgi Felsefesi nin problem alanını teşkil eden bazı kavranılan temellendirmek ve bilgi sistemini (anlayışını) ortaya koymak için, alemi ve bilgi elde etme ve üretme yeteneğine sahip olan insanı ön plana çıkararak düşüncelerini temellendirmiştir. Bu anlayışı ile Farabi, bigiyi, insanın bir edimi olarak değerlendirmiş ve bütün fikirlerini bu nokta da yoğunlaştırmıştır. Leibniz de Bilgi Felsefesi 'nin temelini teşkil eden problem alanlarına, dönemi açısından ele alarak değerlendirmeye çalışmıştır. Leibniz, bilgiyi, insanın bir edimi olarak kabul etmiş ve bilgi ile ilgili olan düşüncelerim bu doğrultuda vermeye çalışmıştır. Çalışmamızda, Bilgi Felsefesi'nin temel kavramlarını ve mahiyetini dikkate alarak hem Farabi'nin hem de Leibniz'in görüşleri bu noktalarda değerlendirilmeye çalışılmıştır. Her iki filozof da temsil ettikleri kültür gereği bu probleme farklı bir boyut getirmiştirler. Bu çalışmanın esas amacı da bu farklı değerlendirmeyi ön plana çıkarmak, açıklamak, tespit ve tahlililerde bulunarak bu problemin çözümüne filozoflar açısından ele almaktır.

ABSTRACT In the history of Philosophy, we can see many philosophers who put forward their ideas regarding to the problems of the knowledge. In this context, both Farabi (on the aspect of Turkish and Islamic Philosophy) and Leibniz (as a representetive from Western Philosophy) also put forward remarkable and original ideas on the problems of knowledge. Farabi expressed and put his ideas on the basics by bringing the creation and human beings who have a capability of productivity and gathering of the knowledge into the front, in order to put some consepts of the problematic aspects of the knowladge and the philosophy of knowledge on the basics and in order to reveal the system (the way of understanding) of knowledge. With his way of thinking on this aspect, Farabi accepted the knowladge as an action of human being and all his ideas concentrated on this point. Leibniz was also approached and tried to evaluate on the problems of the main component of the philosophy of the knowladge, in terms of his own period. He also accepted the knowledge as a capability of human being and tried to express his ideas on the knowledge from this view. In this study, both the ideas of Farabi and Leibniz were compared and analised in the aspects of the basics and content of the philosophy of knowledge. Both of these philosophers, as a matter of their representetive cultures, expressed different ideas and brought a new aspect to this problem. The main aim of this study was to investigate these different approaches, to detect and analise these differences and to explain the reasons of these differences and to look the solution of this problem on the view of these philosophers.