Hierapolis tiyatro kabartmaları

Abstract

V ÖZET Hierapolis; kutsal kent, burada bulunan gizemli Plutonium (zehirli gaz çıkan mağara) dan dolayı her dönemde dinsel önemini ve çekiciliğini artırarak sürdürmüştür. Kybele, Hades ve Apollon kültleri, Plutonium'un gizemiyle yoğrularak yerel tapım merkezlerine dönüşmüşlerdir. Hatta bu kutsallık Hıristiyanlık Döneminde, St. Philip Martyriumu'na kadar etkisini sürdürmüştür. Hierapolis bir yandan da, çok özel yünlerle ve çok özel renklerle dokunan kumaşların üretilerek, ta Roma'ya kadar ihraç edildiği bir yer olarak önem kazanmıştır. Dokumacılar birliği kent yaşamında o kadar etkilidir ki; tiyatronun yapımına bile parasal destek sağlamışlardır. Hierapolis, Roma Döneminde başkentle ilişkilerini çok canlı tutmayı başarabilmiştir. Septimius Severus çocuklarının öğretmenini bu kentten seçmiştir. Sofist Antipetrus, Roma'da hem öğretmenlik yapmış hem de doğduğu kente İmparatorluk olanaklarının akmasını sağlamıştır. Bütün bu olumlu özellikler; Hierapolis Tiyatrosu ve sahne kabartmalarının birçok yönden farklı olmasını sağlamıştır. Hierapolis Tiyatrosu; sahne kabartmalarının iyi korunmuş olması, yerel özellikler yansıtması ve sahne kabartmalı Anadolu tiyatroları içinde bitiriliş tarihinin (M.Ö. 206-208) kesin olarak biliniyor olması bakımından, üstün özelliklere sahiptir. Anadolu'daki sahneleri kabartmalı Side, Perge, Nysa Tiyatroları 'nda, konu olarak genellikle Dionysos sahneleri işlenirken, burada daha zengin bir konu seçimi söz konusu olmuştur. Sahnenin birinci katındaki podiumlarda Artemis ve Apollon ile ilgili konular, ikinci katında Hades, Persephone ve Demeter ile ilgili konular, üçüncü katında ise Dionysos alayını anlatan konular işlenmiştir. Ana giriş kapısının üstüne denk gelen birinci kat arşitravı üzerinde de, tiyatroyu yaptıran İmparator Septimius Severus'un taçlandırılması sahnesi yer almıştır. Heykel ve kabartmalarda stil ve işçilik olarak; Klasizmin sade uyumunun yanı sıra, Aphrodisias ve Pergamon ekolünün de etkisiyle Hellenistik özelliklerle yoğrulmuş, seçmeci bir üslup görülmektedir. Ancak tiyatro yazıtlarından da anlaşılacağı gibi Dokimeion mermerlerinin ve atölyelerinin etkisiyle gelişen, daha özgün ve yerel bir Hierapolis heykeltıraşlık üslubunun da var olduğu anlaşılmaktadır. Nizami ÇUBUK

VI ABSTRACT Hierapolis; the Holy City, had always been increasingly popular as a place religiously important and attractive, thanks to the mysterious gas holes it had. The cults of Kybele, Hades and Apollo turned out to be local centers of worship through that mystery of the gas holes. This `holiness` is thought to have shown its effects even until The Martyrium of St. Phillip, which was in the times of Christianity. On the other hand, Hierapolis was also considered important as a city where fabrics with very special kinds of wool and very special colours were woven and exported even to Rome. The Union of Weavers was so influential in city life that they financially supported the construction of the theatre. Hierapolis was able to keep its contacts with The Capital very much alive in Roman Times. Septimius Severus chose the instructor of his children from that city. While he was teaching in Rome, Antipetrus, who was a sophist, made it possible for his city-of-birth to have plenty of facilities provided by The Empire. All these positive features played an important role in the way that The Theatre of Hierapolis and its reliefs on the stage are different. The theatre is very unique and extraordinary owing to the endurance of its stage reliefs, its reflections of local characteristics and our knowledge of its exact date of construction (206-208 B.C.) unlike the other Anatolian theatres with stage reliefs. While scenes about Dionysos are usually seen in Anatolian stage-reliefed theatres of Side, Perge and Nysa; in Hierapolis Theatre there is a much larger variety of subjects. On the podiums on the first floor of the stage are the subjects about Artemis and Apollo; on the second floor are the ones about Hades, Persephone and Demeter; and on the third floor are the ones about the ceremonies of Dionysos. Finally, on the architrave of the first floor which is above the main gate is the scene of the crowning of Septimius Severus who had the theatre constructed. From the perspective of style and craftsmanship, besides the pure harmony of Classicism, one can see Hellenistic characteristics with the influence of the schools of Aphrodisias and Pergamon on statues and reliefs. However, as it is understood when looked at the theatre inscriptions, there was a local `Hierapolis style` which developed through Dokymeion marbles and workshops. Nizami ÇUBUK