Gebe kadınların uyku sorunları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi

Abstract

Kadın yaşamının dönüm noktalarından biri olan gebelik, biyo psikosoyal değişimlerin yaşandığı ve kadının bu değişimlere sağlıklı bir şekilde uyum yapmasını gerektiren gelişimsel bir olaydır. Sağlıklı çoğu kadın gebelikte meydana gelen değişimleri tolere edebilirken, bazı kadınlar hastanede yatmalarını gerektirmeyen ancak günlük yaşam aktivitelerini olumsuz etkileyebilecek sorunlar yaşamaktadır. Uyku sorunları bunlardan biridir. Uyku sorunları dahil gebelikte yaşananan rahatsızlıları en aza indirmek için kadının sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını benimsemesi ve uygulaması önemlidir. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları hem anne adayının sağlığının korunması ve sürdürülmesi hem fetüsün sağlığı için temel oluşturacaktır. Bu noktadan hareketle araştırma; gebe kadınların uyku sorunları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Hastanesi Kadın Doğum Polikliniğine başvuran gebe kadınlar oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemine alınacak kadın sayısı, evrenin belirli olduğu durumlarda olayın sıklığı incelenmek istendiğinde kullanılan formül yardımıyla hesaplanmış (N=3728, p=0.50, q=0,50, d=0,05, t=1,96) ve 349 olarak bulunmuştur. Belirlenen sayıdaki örneklem hastanenin Kadın Doğum Polikliniğine gebelik kontrolü için başvuran 8. ile 40. haftalar arasında olan ve çalışmaya katılmayı kabul eden gebe kadınlar arasından seçilmiştir. Araştırmanın verileri Gebe Kadınların Tanıtıcı Özellikleri Formu (EK-1), Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) (EK-2), Uykusuzluk Şiddeti İndeksi (UŞİ) (EK-3), Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II (SYBDÖ II) (EK-4) ile toplanmıştır. Veriler bilgisayar ortamında SPSS 20,0 programında değerlendirilmiştir. Sayımla elde edilen veriler frekans dağılımı, ölçümle edilen veriler ortalama ve standart sapma ile gösterilmiştir. Ölçümle elde edilen verilerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogrov Smirnov testi ile değerlendirilmiştir. Verilerin istatistiksel analizinde bağımsız gruplara t testi, Mann-Whitney U testi, Varyans analizi, Kruskall Wallis varyans analizi, ki-kare testi ve korelasyon analizi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir. Araştırmaya katılan gebe kadınların yaş ortalaması 28,34±5,86 olup, %26,6'sı üniversite mezunu, %84,5'i çalışmamakta, %65'i il merkezinde ve %80,5'i çekirdek ailede yaşamaktadır. Kadınların %47,3'ü üçüncü trimestirdedir ve %28,9'unun gebeliği plansızdır. UŞİ sonuçlarına göre kadınların %51,6'sının klinik olarak önemsiz düzeyde uykusuzluk yaşadığı saptanmıştır. Kadınların toplam PUKİ puanı 7,16±3,96 olarak belirlenmiştir ve ölçeğin kesme noktasına göre %59'unun uyku kalitesinin kötü olduğu bulunmuştur. İlk trimestirde olan kadınların %51,7'sinin, ikinci trimestirde olan kadınların %44,5'inin ve son trimestirde olanların %73,9'unun uyku kalitesi kötü olup, gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Önceki gebeliklerinde uyku sorunu yaşayan kadınların %75,3'ünün uyku kalitesi kötü iken yaşamayanların %50,6'sının uyku kalitesinin kötü olduğu ve gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu bulunmuştur (p<0,05). Kadınların yaş, aile tipi, çalışma durumu, gelir düzeyi, eğitim durumu, gebeliğin planlı olması, gravida, gebelikte sağlık sorunu yaşama ve fetüsle ilgili sağlık sorunu olma durumuna göre uyku kalitesi arasında anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Kadınların SYBDÖ II toplam puan ortalaması 124,95±20,13 olarak belirlenmiştir. Gebe kadınların bazı bireysel özelliklerine göre SYBDÖ II puan ortalaması incelendiğinde aile tipi, çalışma durumu, gelir düzeyi, eğitim durumu ve yaşanılan yere göre SYBDÖ II puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Gebe kadınların bazı obstetrik özelliklerine göre SYBDÖ II puan ortalaması karşılaştırıdığında ise planlı gebeliği olanların olmayanlara göre, primigravidaların multigravidalara göre ve gebelik öncesi sağlık kontrolü yaptıranların yaptırmayanlara göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek puan ortalamasına sahip olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Kadınların uyku kalitesine göre SDYBÖ II puan ortamalası incelendiğinde stres yönetimi alt boyutu puan ortalamasının uyku kalitesi kötü olan kadınlarda (17,97±4,17), uyku kalitesi iyi olan kadınlardan (19,25±4,31) anlamlı düzeyde düşük olduğu saptanmıştır (p<0,05). Kadınların uyku kalitesine göre SYBDÖ II toplam ve diğer alt boyut puan ortalaması arasında anlamlı fark olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar gebelerin yarıya yakınında uykusuzluk sorunu olduğu ve yarısından fazlasının uyku kalitesinin kötü olduğunu göstermiştir. Gebelik trimestiri ve önceki gebeliğinde uyku sorunu yaşamış olma mevcut gebelikteki uyku kalitesini etkilemektedir. Kadınların SYBDÖ II puan ortalaması orta düzeyde olup, çekirdek ailede yaşayan, lise ve üzeri eğitim düzeyine sahip, çalışan, il / ilçede yaşayan, geliri giderine denk ya da fazla olan, gebeliğini planlayan, primigravida olan ve gebelik öncesi sağlık kontrolü yaptıran kadınların puan ortalaması daha yüksektir. Bu sonuçlar doğrultusunda gebe kadınların sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını geliştirmeye yönelik programların düzenlenmesi, özellikle stres yönetimi konusuna önem verilmesi, ilk ve son trimestirde olan ve uykusuzluk sorunu öyküsü olan kadınların uyku sorunları açısından öncelikli olarak ele alınması önerilir. Anahtar kelimeler: Gebelik, uyku kalitesi, sağlıklı yaşam biçimi davranışları

Pregnancy is one of the most important milestones of women's life which is a developmental phenomenon that requires biopsychosocial changes and requires women to adapt to these changes in a healthy way. While most healthy women can tolerate changes that occur during the pregnancy, some women experience problems that do not require hospitalization but may adversely affect their daily life activities. Sleep problem is one of these problems that are mentioned in the previous sentence. In order to minimize the inconvenience experience during the pregnancy, including sleep problems, it is important that women adopt and practice healthy lifestyle behaviours. Healthy lifestyle behaviours will be the basis for both the protection and maintenance of the health of the mother and the health of the fetus. From this point of research; the aim of this study was to determine the sleep problems and healthy lifestyle behaviours of pregnant women. The population of the study consisted of pregnant women who applied to Cumhuriyet University, Health Services Application and Research Hospital Obstetrics and Gynaecology Clinic. When it is desired to examine the frequency of the event and when the universe is specific, the number of women to be taken into the sample of the study is calculated by using the formula (N=3728, p=0,50, q=0,50, d=0,05, t=1,96) and the result is found as 349.The determined number of samples were selected from the pregnant women between 8th and 40th weeks who applied for pregnancy control at the Obstetrics and Gynaecology Clinic of the hospital and agreed to participate in the study. The data of the study were collected with The Descriptive Characteristics Form of the Pregnant Women (Appendix-1), The Pittshburg Sleep Quality Index (PSQI) (Appendix-2), The Insomnia Severity Index (ISI) (Appendix-3), and Healthy Lifestyle Behaviour Scale II (Appendix-4). The data were evaluated in computing environment by using SPSS 20,0 program. The data that were obtained by counting were given by frequency distribution, and the data that were obtained by measurement were shown by mean and standard deviation. The normal distribution of the data that were obtained by measurement was evaluated with Kolmogrov-Smirnov test. T test, Mann-Whitney U test, Variance Analysis, Kruskall Wallis Variance analysis and Chi-Square Test were used for statistical analysis of the data and independent groups.Statistical significance level was considered to be p <0.05. The mean age of the pregnant women participate in the study is 28,34±5,86, 26,6 % of them are university graduates, 84,5% of them do not work, 65% of them are in the city centre and 80,5% of them lived in the nuclear family. 47,3% of the women are in the third trimester and 28,9% of them have unplanned pregnancy. According to the results of the ISI, 51,6% of women experienced clinically insignificant insomnia. The total PSQI score of women was determined as 7,16 ± 3,96 and according to the point of cutting the scale it was found that 59% of women had poor sleep quality. 51,7% of women in the first trimester, 44,5% of women in the second trimester and 73,9% of women in the last trimester had poor sleep quality, so, it was determined that the difference between the groups was statistically significant (p <0,05). While 75,3% of the women who had sleep problems in their previous pregnancies had bad sleep quality, the other 50,6% of women who did not live sleep problems, also they had poor sleep quality that`s way it was determined that the difference between the groups was statistically significant (p<0,05). Women age, family type, employment status, income level, education status, planning of pregnancy, gravidity, health problems during pregnancy and health problems related to fetus was determined to be not a meaningful difference between sleep quality (p>0,05). The mean total Healthy Lifestyle Behaviour Scale II score of women was determined to be 124,95±20,13. According to some individual characteristics of pregnant women, it was determined that there was a statistically significant difference between the mean type of Healthy Lifestyle Behaviour Scale II in terms of family type, working status, income level, education level and place of residence (p<0,05). According to some obstetric characteristics of pregnant women, when the mean total Healthy Lifestyle Behaviour Scale II score is compared, the women who are planned pregnancies rather than the women who are not unplanned pregnancies, the women who are primigravida rather than the women who are multigravida and the women who have pre-pregnancy check-up rather than the women who don`t have pre-pregnancy check-up, it is stated that the women who do healthy techniques and activities are higher mean score than those who do not (p<0,05). When the mean score of Healthy Lifestyle Behaviour Scale II was examined according to the sleep quality of women, it was found that (p<0,05) the average of the stress management sub-dimension score was significantly lower in women with poor sleep quality (17,97±4,17) than in women with good sleep quality (19,25±4,31). It was conducted that according to the sleep quality of women, there was no significant difference between the total Healthy Lifestyle Behaviour Scale II and other sub-dimension mean scores. The results obtained from this study showed that half of the pregnant women had insomnia problem and more than half of them had poor sleep quality. Pregnancy trimester and experiencing sleep problems in the previous pregnancy affect the sleep quality in the current pregnancy. Healthy Lifestyle Behaviour Scale II is the mean score of the women, on the other hand the women who have a high level of education and higher levels of education, working in the province / district, living in the province / district, equivalent to or exceeding the income, planning the pregnancy, primigravida and having pre-pregnancy health, have a higher average score. In line with these results, it is recommended that programs are organized to aim at developing healthy lifestyle behaviours of pregnant women, especially to attach importance to stress management, to treat women who are at the first and the last trimester and the women who have a history of insomnia in terms of sleep problems are considered as priority issues.Key words: Pregnancy, the quality of sleep, healthy lifestyle behaviours