Sivas lise öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörlerin araştırılması

Abstract

Bu araştırma, Sivas lise öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı düzeyini ve ilişkili faktörleri araştırmak ve bu konuda farkındalık oluşturmak amacıyla yapılmıştır.Çalışma Sivas Merkez Lise Okullarında 01.11.2018-30.04.2019 tarihleri arasında, araştırmayı kabul eden öğrencilerle (n=599) yapılmıştır. Veri toplamak için sosyo-demografik bilgilerin sorulduğu anket formu ve ''Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (TSOY-32)'' kullanılmıştır.Öğrencilerin %47,6'sı kadın, %52,4'ü erkektir. Yaş ortalaması 15,48±1,16 dur. %37,7'si Anadolu/Anadolu İmam Hatip Lisesinde, %39,1'i Meslek Lisesinde, %13'ü Sağlık Meslek Lisesinde , %10,2'si Özel Lisede eğitim görmektedir. Ankete katılan öğrencilerin %53.2'sinin babası lise ve üzeri eğitim görmüşken annelerinde bu oran %27.6'dır. %51,1'i genel sağlık bilgisine internet, televizyon, dergi gibi medya araçlarından ulaşmaktadır. Ayrıca sağlık problemlerinde ilk başvurdukları yer %73,9 ile devlet/üniversite hastanesidir. Öğrencilerin %46,2'si bir yılda aile hekimini hiç ziyaret etmemiştir. Sağlık masraflarını %75'i kolay karşıladığını belirtmiştir. Öğrencilerin %21,4'ü sigara içmekte ve %52,1'i düzenli spor yapmamaktadır. Ayrıca %13,5'i zayıf , %15.9'unun fazla kilolu, %5,5'inin ise obez olduğu bulunmuştur. TSOY-32 ölçeğine göre yapılan değerlendirme sonucu sağlık okuryazarlık toplam puan ortalaması 29,95±10,14 bulunmuştur (p<0,05). Öğrencilerin okul türlerine göre puan ortalamaları değerlendirildiğinde en yüksek puanı Sağlık Meslek Lisesi (32,99±9,80) alırken, en düşük puanı ise Anadolu/Anadolu İmam Hatip Lisesi (28,10±9,76) almıştır. Birinci sınıf öğrencileri (29,25±10,68) en düşük ortalamaya sahip iken, sınıf ilerledikçe sağlık okuryazarlığı puanı artmakta ve 4.sınıf öğrencilerinde (32,65±9,50) en yüksek olmaktadır. Bunun yanı sıra annenin eğitim düzeyi arttıkça da sağlık okuryazarlık puanı artmaktadır. Aile hekimini tanıyan öğrencilerin sağlık okuryazarlık puanı daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Öğrencilerin cinsiyetine, yaşlarına, babalarının eğitim durumuna, aile tipine, ailenin aylık gelir düzeyine, düzenli egzersiz yapma ve beden kütle indeksi durumuna göre genel sağlık okuryazarlığı indeksi puan ortalaması istatiksel olarak anlamlı farklılık göstermemiştir. Sigara içme alışkanlığı olan öğrencilerin içmeyen öğrencilere göre sağlık okuryazarlığı puanı ortalaması daha düşük bulunmuştur. Ayrıca öğrencilerin %60,01'nin ''yetersiz ya da sorunlu sağlık okuryazarlığı'' düzeyinde olduğu saptanmıştır. Sigara içen öğrencilerin, içmeyenlere kıyasla daha fazla oranda ''yetersiz'' sağlık okuryazarlığı kategorisinde yer aldığı görülmüştür(p<0,05). Cinsiyete, yaş grubuna kronik hastalığı durumuna göre ise anlamlı bir farklılık saptanmamıştır.Bu çalışma sonunda Sivas'taki lise öğrencilerinin istenilen sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip olmadığı bulunmuştur. Öğrencilerin gelecekte, en başta kendileri daha sonra da çevresindekilerin sağlığı konusunda duyarlı ve faydalı olabilmeleri için mezuniyet öncesi okul müfredat programlarında sağlık okuryazarlığı konusunun yer almasının uygun olacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Sağlık, Sağlık okuryazarlığı, Öğrenci, Lise

This study was carried out to evaluate health literacy level and related factors in Sivas high school students and to raise awareness about this issue. The study was conducted on 599 students who accepted to participate in the study in 11 high schools in Sivas province between 01.11.2018-30.04.2019.The data were collected by using a questionnaire form including socio-demographic information and '' Turkey Health Literacy Scale (TSOY-32) scale. 47.6% of the students were female and 52.4% were male. The mean age of the students were 15.48 ± 1.16 years. 37.7% of them in Anatolian / Anatolian Imam Hatip High School, 39.1% in Vocational High School, 13% in Health Vocational High School, 10.2% were studying at Private High School. While 53.2% of the students' father's education level were high school and above, this rate was 27.6% for their mothers. 51.1% of them reach general health information through the media such as internet, television and magazines. The first place they apply for health problems is the state / university hospital with 73.9%. 46.2% of the students never visited the family physician within one year. 75% stated that they could easily cover health expenses. 21.4% of the students were smokers, and 52.1% did not do regular sports. In addition, 13.5% of the students were underweight, 15.9% were overweight, 5.5% were obese. According to TSOY-32 scale, the total mean score of health literacy was 29.95 ± 10.14 (p <0.05). When the students' mean scores were evaluated according to school types, the highest score was obtained from Health Vocational High School (32.99 ± 9.80), while the lowest score was obtained from Anatolian / Anatolian Imam Hatip High School (28.10 ± 9.76). While the first grade students (29.25 ± 10.68) had the lowest average, the health literacy score increased as the class progressed and the highest among the 4th grade students (32.65 ± 9.50). In addition, as the education level of the mother increases, the health literacy score also increases. The health literacy scores of the students who knew the family physician were higher. Also the mean health literacy score of the smokers were lower than the non-smoking students (p <0.05).The average health literacy index score did not show statistically significant difference according to gender, age, body mass index of students, regular exercise, fathers' educational level, family type, monthly income level of the family. It was found that 60.01% of the students were 'inadequate or problematic health literacy' level. Smoking students were found to be in ''inadequate '' health literacy category more than nonsmokers (p <0.05). There was no statistical difference between gender, age, chronic disease status and health literacy.As a result of this study, it was found that high school students in Sivas do not have the desired health literacy level. It is considered that health literacy subject should be included in the pre-graduate school curriculum programs so that in the future students can be sensitive and beneficial to the health of first themselves, then the people around them. Keywords: Health, Health literacy, Student, High School