Orta ölçekli yerleşim alanlarının geleceğe yönelik büyümesinde alternatif il içi içsel çekim alanları Denizli örneği

Abstract

Bu çalışma, yaşayan sosyal bir organizma olan kentin sürekli değişen vegelişen yapısını anlamayı ve Denizli kentine il sınırları içerisinde alternatifyerleşim alanları tespit etmeyi amaçlamaktadır. Tezin ilk bölümünde kent,kentleşme ve kentlileşme tanımlanmaktadır. Kentsel gelişim kentin kendine hasözellikleri neticesinde şekillendiğinden, Denizli kent merkezinin gelişimini bu kenteözel ilişki ağları ve farklı bilim dallarının görüşlerinden de istifade edilmiştir.Kentsel büyüme kuramları, kentsel ekonomik gelişme ve çekim modellerikonularında temel bilgiler verilmekte ve Türkiye'de kentlerin gelişim süreciözetlenmektedir.İkinci bölümde, uygulama bölgelerinin seçiminde kullanılabilecek faktörlersıralanmakta, kontrolsüz kentsel büyümenin yaratacağı dengesizlikler ve sonuçlarıele alınmaktadır. Orta ölçekli yerleşim alanları, bölgeleme ve sınıflama amaçlıekonomik gruplama yöntemlerine yer verilmektedir. Yerleşim alanları olarakifade edilen orta ölçekli kentlerin büyüklük sıralaması ve ölçek tanımlamasıyapılmaktadır.Son bölümde, alternatif il içi içsel çekim alanlarının uygulandığı bölgeye hasözelliklerle şekillendiği düşüncesinden hareketle Denizli ili idari birimleri özelindedeğerlendirilmelerde bulunulmaktadır. Bu çerçevede, öncelikle aşırı ve sorunlubüyüme tehdidi altındaki Denizli kent merkezinin etkisiyle akslar boyuncabüyüyen komşu Sarayköy ve Honaz ilçelerinin istenmeyen büyüme durumu elealınmaktadır. Denizli kent merkezi boyunca uzanan üç ana karayolu üzerindekigelişmede verimli tarımsal araziler, deprem tehlikesi ve akslar boyunca gelişmetehlikesi değerlendirilmektedir. Tezin devamında il içindeki idari merkezlerdealternatif yönetimsel merkezlerin oluşturması önerilmektedir. Bu merkezlerkalabalıklaşan ve büyüyen Denizli kent merkezinin olumsuzluklarını/yan etkileriniazaltmayı amaçlamaktadır. Yeni çekim ve/veya büyüme merkezleriningeliştirilmesi kentsel gelişme ve il içi ekonomik dengeye önemli katkı sağlayabilir.Bu noktada Çardak-Bozkurt ekonomik, sosyal, coğrafi ve diğer özellikleri dikkatealınarak alternatif içsel çekim ve yerleşim alanı olarak tespit incelenmiştir.

This study intends to understand the changing and developing face of thecity that is a living social organism, and to find the alternative settlement areaswithin the Denizli Province. In the first chapter of the thesis, the main terms aredefined, such as city, urbanisation and being urbanised. Because of urbandevelopment has been formed by its own characteristics, the special networkswhich are peculiar to Denizli, and the views of different academic branches havebeen considered while the development of Denizli City is analysed. Basicinformation about the theories of urban development/growth, local economicdevelopment, urban economics and attraction models are provided. Also, thedevelopment process of the cities in Turkey is summarised.In the second chapter, the criteria of choosing the application areas forregions are put in order. The imbalances and results of uncontrolled urbandevelopment caused are examined. Medium scale/sized settlement areas, zoning,and economic grouping methods are highlighted. On the other hand, size rankingand scale definition of the medium scale cities/settlements are identified.In the last chapter, departing from the point of view that the alternativeinternal attraction areas within the province are formed by the features peculiar tothe region/province, the case Denizli Province is evaluated. In this perspective, firstof all, unwanted growth in the neighbouring towns of Denizli city, such asSarayköy and Honaz. Urban growth/dispersal happens in Denizli urbanised areaalongside of the three main highways by the effect of Denizli City. Due to existenceof fertile agricultural land, high level of earthquake risks, and other reasons, theseribbon developments are considered as a threat. Thesis continues with offering aseries of suggestions for creating alternative administrative centres within theprovince. These centres are aimed to function in minimizing the negative/sideeffects of crowded and growing Denizli city.Promoting new attraction and/or growth centres in the Denizli Provincemay significantly contribute to stabilizing economic and urban development withinthe Province. At this point, Bozkurt-Çardak is examined as an alternative internalattraction and settlement area in Denizli by considering its economic, social,geographic, and other features.