Yönetişim perspektifinden kalkınma ajanslarının kuruluşu, işleyişi ve ilişkileri: Üç örnek ajans

Abstract

Bölgeler artık ulus devlet içerisinde coğrafi bir tanımdan sıyrılmaktadır. Kamu iradesi ve ağırlığıyla yürütülen pek çok kararın ve projenin yerel, bölgesel ve sivil aktörler ile birlikte karar alınması ve hareket edilmesi anlamını taşıyan ?yönetişim? yaklaşımı önem kazanmaktadır. Küreselleşme süreci ülkeleri ?yönetim?den ?yönetişim?e geçişte aşağıdan yukarıya doğru bir yönetim anlayışı benimsemeye zorlamaktadır.1999 Helsinki Zirvesi ile AB adaylığı başlayan Türkiye'de bölge planlamasının AB'ye uyum çerçevesinde yeni bir anlayışla ele alınması gerekmektedir. Bunun önemli araçlarından birisi de kalkınma ajanslarıdır. Türkiye'de kalkınma ajanslarını yönetişim boyutundan daha iyi anlayabilmek için AB'nin bölgesel gelişme ve kalkınma ajansları politika ve uygulamaları Beyaz Kitap'tan ve çok düzlemli yönetişim kavramından yararlanılarak irdelenmektedir.Türkiye'de planlı dönemle birlikte uygulanmaya başlanan merkezden yönetim anlayışına dayalı bölgesel gelişme ve bölgelerarası dengesizlikleri azaltıcı politikalar gözden geçirilmektedir. Bu kapsamda Türkiye'de 2006 yılında 5449 sayılı Kanuna dayanarak kurulan kalkınma ajanslarının kuruluşu, işleyişi ve ilişkileri yönetişim perspektifinden incelenmektedir. Bu incelemede AB'ye üyelik sürecinin etkileri de dikkate alınmaktadır. Türkiye'deki yönetişim ve kalkınma ajansları ilişkisi tezin odak noktasıdır.Tezin dördüncü bölümünde seçilmiş üç kalkınma ajansı (İZKA, MEVKA, GEKA) özelinde bölge aktörlerinin kalkınma ajanslarını algılayışları yönetişim perspektifinden değerlendirilmektedir. Türkiye'de kalkınma ajansları yönetişim açısından iyi örnek olmaya adaydır. Ajansların bu konudaki başarısı için zaman, öğrenme, DPT ve yerel aktörlerin desteklerine ihtiyaçları vardır. Geçmişte yerel/bölgesel kalkınma inisiyatifleri bulunan ajansların yönetişim ve genel başarı şansları daha fazladır.Anahtar Kelimeler: Yönetişim, AB, Kalkınma Ajansları, Bölgesel Gelişme, Çok Düzlemli Yönetişim, Beyaz Kitap

Regions are not only geographical context in the state anymore. The importance of governance concept is coming from the fact that government need to take major decisions together with local and regional authorities, private sector and NGOs. Globalization forces countries to change their management approach from governing to governance, which reflects a bottom-up management and policy making.Turkey was officially recognized as a candidate for full membership at the Helsinki Summit in 1999. A new understanding of regional planning in Turkey has to be taken into consideration within the framework of EU integration and development agencies are one of the most important tools for this. EU regional development and regional development agencies are explored from the governance perspective by using white paper and the concept of multilevel governance to be able to understand governance level of development agencies in Turkey.Regional Development and policies for diminishing interregional differences have been managed by the central government in Turkey. In this context, the process of establishment, functioning and relations of development agencies in Turkey are evaluated under the perspective of governance based on the establishment process of development agencies Law No. 5449.In this study, the effects of EU integration is tried to be taken into consideration. The relation of governance and development agencies in Turkey is the main point of this thesis. In the fourth part of the thesis, three chosen development agencies (İZKA, MEVKA and GEKA) are investigated. Development agencies in Turkey are good examples for governance approach. But there is need for time, learning and support of SPO and local actors in regions to be able to understand and see their success. There is a greater chance of success and governance for regions which have previous experiences and initiatives in local/regional development.Key words: Governance, EU, Development Agencies, Regional Development, Multi-level Governance, White Paper