Kadınların doğumdan sonra kontraseptif yöntem kullanma durumları ve etkileyen faktörler

Abstract

Doğumdan sonra uygun zamanda etkili yöntemlerle gebelikten korunmaya başlamak; istenmeyen gebeliklerin, istemli düşüklerin, sık ve çok doğumların azalmasını sağlayarak hem anne hem de bebek sağlığını olumlu yönde etkileyecektir. Bu araştırma doğum sonrası dönemde kadınların kontraseptif yöntem kullanma durumu ve buna etki eden faktörleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.Araştırma Sivas Numune hastanesinin doğum sonu kliniklerinde yapılmıştır. Belirtilen hastanede doğum yapan kadınlar araştırmanın evrenini oluşturmuştur. Örneklem sayısı %95 güvenirlik ve %5 hata payı ile 360 kadın olarak belirlenmiştir. Kadınlar doğum sonu üçüncü ve altıncı aylarda arandığında ulaşamama ihtimali düşünülerek bu sayı %10 oranında arttırılarak 396 kadın örnekleme alınmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen Kişisel Özellikler Formu, Doğum Sonrası Üçüncü Ayda Kontraseptif Yöntem Kullanım Durumunu Belirleme Formu ve Doğum Sonrası Altıncı Ayda Kontraseptif Yöntem Kullanım Durumunu Belirleme Formu aracılığı ile toplanmıştır. Kişisel Özellikler Formu doğumdan sonra kadınlar hastaneden taburcu olmadan hemen önce yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulanmıştır. Doğumdan üç ay sonra kadınlar telefonla aranarak Doğum Sonrası Üçüncü Ayda Kontraseptif Yöntem Kullanım Durumunu Belirleme Formu, altıncı aydaki görüşmede ise Doğum Sonrası Altıncı Ayda Kontraseptif Yöntem Kullanım Durumunu Belirleme Formu uygulanmıştır. Veriler SPSS 22 programında değerlendirilmiş, istatistiksel analizinde ki-kare testi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık p<0.05 düzeyinde değerlendirilmiştir.Kadınların %57,1'i bu gebeliği sırasında, %81,6'sı ise doğumdan sonra sağlık çalışanlarından doğum sonrası gebeliği önleyici yöntemlere yönelik bilgi almadığını belirtmiştir. Kadınların %88,4'ü doğumdan sonra gebelikten korunmayı düşünmektedir. Kadınların doğumdan sonra kullanmayı düşündükleri yöntemler arasında %42,6 ile rahim içi araç (RİA) ilk sırada yer almakta, bunu %29,7 ile kondom izlemektedir. Kadınların gebeliğinde ve doğumdan sonra gebeliği önleyici yöntemlere yönelik sağlık personelinden bilgi alma duruma göre doğum sonu gebeliği önleyici yöntem kullanmayı düşünmeleri arasında anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur (p<0,05). Doğum sonrası üçüncü ayda kadınların %87,2'sinin gebeliği önleyici yöntem kullandığı belirlenmiştir. Eşin çalışma durumu, evlilik yaşı, ilk anne olma yaşı, ideal çocuk sayısına göre mevcut çocuk sayısı, doğum şekli, doğum sonu üçüncü ayda adet görme ve ilk cinsel ilişkide korunma durumuna göre doğum sonu üçüncü ayda gebeliği önleyici yöntem kullanma davranışı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur (p<0,05). Doğum sonu üçüncü ayda gebeliği önleyici yöntem kullanan kadınların %70,7'si etkili yöntem kullanmaktadır. Aile tipi, son gebeliğin planlı olma durumu, doğum şekli, üçüncü ayda adet görme durumu, emzirme durumu, Aile Sağlığı Merkezi'nden (ASM) gebeliği önleyici yöntemlere ilişkin bilgi alma durumu ve yönteme karar veren kişiye göre doğum sonu üçüncü ayda etkili yöntem kullanma davranışı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur (p<0,05). Doğum sonu altıncı ayda kadınların %94,5'inin gebeliği önleyici yöntem kullandığı, kullanılan yöntemler arasında en çok tercih edilen yöntem kondom (%44,3) olmasına rağmen ikinci sırada geri çekme yönteminin (%28,4) yer aldığı belirlenmiştir. Aile tipi, son gebeliğin planlı olma durumu, doğum şekli, adet görme durumu, taburculuk sonrası ASM'den eğitim alma durumu ve yönteme karar veren kişiye göre doğum sonu altıncı ayda kadınların etkili yöntem kullanma davranışları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir (p<0,05).Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre kadınların çoğu doğum sonu dönemde gebelikten korunmayı düşünmektedir ve altıncı ayda yapılan değerlendirmede de büyük çoğunluğunun bu düşüncelerini hayata geçirdiği dikkat çekmektedir. Ancak gebelikten korunan kadınların yaklaşık 1/3 ü etkisi sınırlı yöntemler kullanmaktadır. Ayrıca geniş aileye sahip, son gebeliği planlı olan, vajinal doğum yapan, altıncı ayında adet görmeyen, doğum sonu dönemde ASM' den gebelikten koruma yöntemlerine yönelik eğitim almayan ve kullanılan yönteme eşi ile birlikte karar vermeyen kadınların etkisi sınırlı yöntemleri kullanma oranı daha yüksektir. Bu sonuçlar doğrultusunda gebelik ve doğum sonu dönemde verilen gebeliği önleyici yöntemlere yönelik eğitimlerin nicelik ve nitelik açısından iyileştirilmesi ve eğitim programlarında özellikle yöntem kullanmama ya da etkisi sınırlı yöntem kullanma açısından risk altında olan kadınlarının öncelikle ele alınması önerilir. Anahtar Kelimeler: Doğum sonu dönem, doğum sonu gebelikten korunma, doğum sonu gebelikten korunma davranışı

To start contraception with effective methods at the appropriate time after birth will decrease the number of unintended pregnancies, abortions, frequent and multiple births and thus will have a positive effect on both the mother's and baby's health. This descriptive study was conducted in order to determine contraceptive use in women in the postpartum period and the factors affecting it.The study was conducted in the postpartum clinics of Sivas Numune Hospital. The women who gave birth in the aforementioned hospital comprised the study population. The minimum sample size was calculated as 360 using the 95% level of confidence with a 5% margin of error. Considering the fact that some women might not be contacted in the postpartum 3rd and 6th months, this number was increased by 10% and the study sample included 396 women. The study data were collected using the Personal Characteristics Form, Contraceptive Use at 3 Months Postpartum Form and Contraceptive Use at 6 Months Postpartum Form developed by the researchers. Personal Characteristics Form The form was administered through face-to-face interviews just before the women were discharged from the hospital after birth. The women were contacted by phone at 3 months and 6 months after birth, and the Contraceptive Use at 3 Months Postpartum Form and Contraceptive Use at 6 Months Postpartum Form were administered respectively. The data obtained were analyzed in the SPSS 22.0, and the chi-square test was used for the statistical analysis. P value of <0.05 was considered statistically significant.Of the participating women, 57.1% and 81.6% stated that they did not receive information about postpartum contraceptive methods from health professionals during their pregnancy or after birth respectively. Of the participating women, 88.4% considered to use a contraceptive method after birth. Of the contraceptive methods the participants considered to use, IUD (intrauterine device) took the first place (42.6%), whereas condom ranked second (29.7%). There was a significant correlation between women's considering using postpartum contraceptive methods and receiving information about contraceptive methods from health professionals during pregnancy and after birth (p <0.05). It was determined that 87.2% of the participating women used contraceptive methods at 3 months after birth. The use of a contraceptive method at 3 months after birth was significantly correlated with the variables such as the spouse's employment status, age at marriage, age at the first birth, the number of children, the number of children at present, type of delivery, menstruation at the postpartum 3rd month and the use of a contraceptive method at the first sexual intercourse (p<0.05). %70.7 women who are using contraseption methods in postpartum third month, is using effective contraseption methods. There was a statistically significant correlation between the use of a contraceptive method at 3 months after birth and factors such as the family type, whether the pregnancy was an intended one, type of delivery, menstruation at the postpartum 3rd month, receiving information about contraceptive methods from Family Health Centers (FHC) and the person who makes the decision of using a contraceptive method (p <0.05). It was determined that 94.5% of the participating women used contraceptive methods at 6 months after birth. Of the contraceptive methods the participants used, condom took the first place (44.3%) whereas withdrawal ranked second (28.4%). There were statistically significant differences between the participating women's behaviors of using effective contraceptive methods at the postpartum 6th month in terms of the factors such as the family type, whether the last pregnancy was an intended one, menstruation at the postpartum 6th month, receiving information about contraceptive methods from Family Health Centers (FHC) and the person who makes the decision of using a contraceptive method (p < 0.05). The results of the study demonstrated that most of the women considered using a contraceptive method in the postpartum period, and the evaluation performed at the 6th month showed that the majority of them put their thoughts into practice. However, the effect of the methods used by approximately 1/3 of them was limited. The prevalence of using a contraceptive method with a limited effect was significantly high among the participating women who had extended families, whose last pregnancy was an intended one, who had vaginal delivery, who still did not have menstruation at the 6th month postpartum, who did not receive education from a FHC in the postpartum period and who did not decide on the method to be used together with her husband. In line with these results, it is recommended that quantity and quality of the trainings on contraceptive methods given during pregnancy and postpartum period should be improved, and that especially the women who are at risk for not using a contraceptive method or for using a contraceptive method with a limited effect should be addressed first in such training programs.Keywords: Postpartum period, postpartum contraception, postpartum contraceptive behaviour