The recursive dualism of technology: Reconstructing the process of technology adaptation in organizations

Abstract

TEKNOLOJİNİN ÖZYİNELİ İKİSELLİĞİ: ÖRGÜTLERDE TEKNOLOJİADAPTASYONUNUN YENİDEN YAPILANDIRILMASIDeniz TunçalpDoktora tezi, 2006Tez Danışmanları: Doç. Dr. Ahmet Öncü, Doç. Dr. Meltem DenizelAnahtar Kelimeler: teknoloji adaptasyonu, kurumsallaşma, yapılandırma, kurumsalkaynak planlaması, sosyal yapı ve aktörTeknoloji kavramı günlük hayatta genellikle tamamen alet ve ekipman gibialgılanarak kullanım pratiği içinde anlamlandırılır. Bu yaklaşım teknik olan şeylerintarafsız olduğu kabulüne dayandığı için teknik olanla teknolojik olanı birbirineeşitlemektedir. Ancak, günümüz toplumunun önemli bir bileşeni olarak teknoloji, sosyalve kişisel hayatın politik, ekonomik ve kültürel olan her şekliyle yakından ilişkilidir.Önceki araştırmalar, bir çok yaklaşım kullanarak, örgütlerde teknoloji fenomenini yapıveya eylem perspektiflerinden analiz etmişlerdir. Yapılandırma teorisi, temeli derinleredayanan sosyal bilimlerdeki bu ontolojik bölünmeyi çözmeyi deneyerek bu ayırımdan birçıkış yolu önermişse de bir çok eleştiri almıştır (Clegg 1989; Archer 1982, 1989, 1995;Layder 1987; Callinicos 1985; Mouzelis 1995). Buna karşın, Orlikowski (1992)yapılandırma teorisine dayanarak teknolojinin ikiciliği modelini ortaya atmıştır.Bu çalışmada, teknolojinin özyineli ikiselliği modeli, teknolojinin örgütselortamlarda nasıl deneyimlendiği ve teknoloji adaptasyonun nasıl gerçekleştiğine yönelikbir anlayış sağlamak üzere yeni bir teorik model olarak geliştirilmiştir. Model teknolojininbir örgüt içerisinde makro, mezo ve mikro seviyelerde örgütsel ilişkilerle nasılşekillendiği ve bu ilişkileri nasıl şekillendirdiğini açıklamaktadır. Model, yapılandırmateorisi ile kurumsalcı yaklaşımları bir araya getirirken, yapılandırma teorisine yönelikeleştirileri de yeniden değerlendirmektedir. Bunun yanı sıra, örgütsel yazındaki güçtemelli yaklaşımlardan yola çıkıp ?güç-temelli? kurumsallaşma mekanizmalarını(Lawrence, Winn and Jennings, 2001) kullanarak örgütlerde teknoloji adaptasyonusırasında aktör ve yapıların ilişkilerini teorik önermeler biçiminde tarif etmektedir.Geliştirilen önermeler, dört farklı örgütte geçen beş Kurumsal Kaynak Planlama (KKP)vakasında ampirik olarak incelenmiştir. KKP, örgütlerdeki adaptasyonu ile genellikleörgütsel değişim ve transformasyonla ilişkilendirilen bir yazılım teknolojisidir. Vakaçalışmaları karşılaştırılarak, model ampirik olarak değerlendirilmekte ve örgütlerdekiteknoloji adaptasyonu süreci, yapılandırma ve kurumsallaşma süreçleri ile ilişkili olaraktartışılmaktadır. Bunun yanı sıra, çalışmanın teorik ve pratik sonuçları tartışılmakta vetakiben yapılabilecek potansiyel çalışmalar önerilmektedir.

THE RECURSIVE DUALISM OF TECHNOLOGY: RECONSTRUCTING THEPROCESS OF TECHNOLOGY ADAPTATION IN ORGANIZATIONSDeniz TunçalpPh.D. Dissertation, 2006Dissertation Supervisors: Assoc. Prof. Ahmet Öncü, Assoc. Prof. Meltem DenizelKeywords: technology adaptation, institutionalization, structuration, enterpriseresource planning, structure and agencyThe notion of technology is often consumed with its purely practical, equipmentalinterpretation in everyday life which assumes the neutrality of technical things, fullyjustifying the equivocation of the technical with the technological. However, technology,as a major constituent of contemporary society, is intimately connected with politics,economics, culture, and all forms of social and personal life. Previous research followeda variety of approaches and analyzed the technology phenomena in organizations fromstructural or agency-based perspectives. The structuration theory, attempting to resolvethe deep-seated ontological division in social sciences, has offered a way out from theimpasse between structure and agency based perspectives, but a number of criticismshave been posed against it in the literature (Clegg 1989; Archer 1982, 1989, 1995; Layder1987; Callinicos 1985; Mouzelis 1995). Following the structuration theory, Orlikowski(1992) suggested the structurational model of technology and offered the duality oftechnology model.In this study, the recursive dualism of technology (RDT) model is developed as anew theoretical model to provide an understanding as to how technology is experiencedand the way technology adaptation unfolds in organizations. The model explains howtechnology shapes and also is shaped by organizational affairs at macro, meso, and microlevels in organizations. The RDT model combines structuration and institutionalizationperspectives, reconsidering criticisms against the structuration theory. A set of theoreticalpropositions has been developed also drawing from the power literature to describe theinterplay of actors and structures using ?power-based institutionalization mechanisms?(Lawrence, Winn and Jennings, 2001) during technology adaptation in organizations.Research propositions have been empirically studied in five cases of EnterpriseResource Planning (ERP) software adaptation in four different organizations. ERP is asoftware technology frequently associated with organizational change and transformationin relation to its adaptation in organizations. Case studies are compared and contrasted toempirically evaluate the RDT model and discuss the process of technology adaptation inorganizations in relation to structuration and institutionalization processes. The theoreticaland practical implications of the study and potential further studies are also addressed.