Vergi uyumunun ekonomik ve sosyo-kültürel belirleyicileri: Sivas ili örneği

Abstract

Kalkınmasını gerçekleştirmek isteyen ülkeler için vergi gelirleri kamu gelirleri içinde önemli bir yere sahiptir. Ancak vergi sistemleri ve hükümetlerin vergiye ilişkin tutumları etkinlikten uzaklaştıkça mükelleflerin vergiye uyumu bozulmakta ve ülkeler en önemli gelir kaynağı olan vergi gelirlerinden mahrum kalmaktadır. Bu nedenle gelirlerini artırmak isteyen hükümetler için vergiye uyum konusu hassasiyetle yaklaşılması gereken önemli bir konudur. Vergi uyumu genel olarak vergilerin mükelleflerce tam ve doğru olarak beyan edilmesi ve ödenmesi anlamında kullanılmaktadır. Bu uyumu sağlayan pek çok faktör bulunmaktadır. Vergilerin mükellef bütçesinde bir yük olarak algılanması nedeniyle vergi uyumunu etkileyen unsurların başında ekonomik faktörler gelmektedir. Vergi oranlarının yüksekliği, vergi yükünün dağılımı, rekabet eşitsizliği, denetim ve cezalar bunlardan bazılarıdır. İkinci olarak vergi uyumu sosyal ve psikolojik bir olgudur. Yaş, cinsiyet, eğitim durumu, devlete bağlılık ve ahlaki değerler gibi sosyal faktörler yanında vergi bilinci gibi psikolojik faktörler vergiye uyumu etkileyen önemli faktörlerdir. Bu çalışma ile mükelleflerin vergi uyumunu söz konusu faktörlerden hangilerinin, ne oranda etkilediği araştırılmıştır. Bu kapsamda Sivas ilindeki 569 vergi mükellefine anket uygulanmış, anketlerin değerlendirilmesi SPSS 23 istatistik programı ile yapılmıştır. Anket sonuçlarına göre mükellefin vergiye uyumunu belirleyen ekonomik faktörlerin başında %70,4 ile vergi yükü gelmektedir. Bunu %66,2 ile vergi oranlarının yüksekliği takip etmektedir. Sosyo-kültürel faktörler açısından ise ilk sırayı %71,7 ile eğitim alırken, bunu %68,5 ile güven ve ulusal gurur, %66,4 ile vergi afları, %65,8 ile suçluluk ve utanç, %65,4 ile vergi kanunlarının sık değiştirilmesi ve %63,1 ile cezaların caydırıcılığı izlemektedir.

For the countries that want to realize their development, tax revenues have an important place in public revenues. However, as tax systems and governments tax attitudes move away from efficiency, taxpayers' tax compliance is deteriorated and countries are deprived of tax revenues, the most important source of income. Therefore, tax compliance is an important issue for governments that want to increase their income.Tax compliance is generally used for the full and accurate declaration and payment of taxes by taxpayers. There are many factors that provide this fit. Economic factors are one of the factors that affect tax compliance due to the fact that taxes are percieved as a burden on taxpayers' budget. High tax rates, tax burden distribution, competition inequality, audits and penalties are some of them. Second, tax compliance is a social and psychological phenomenon. Social factors such as age, gender educational status, commitment to the state and moral values as well as psychological factors such as tax awareness are important factors affecting tax compliance.In this study, the tax compliance of taxpayers was investigated. In this context 569 taxpayers were interviewed in Sivas and the surveys were conducted with SPSS 23 statistics program. According to the results of the survey, the tax burden is 70.4% among the economic factors that determine the taxpayer's compliance with the tax. This is followed by the high rate of tax rates with 66.2%. In terms of socio-cultural factors, the first rank belongs to the education with 71.7%. This is followed by confidence and national pride with 68.5%, tax amnesty with 66.4%, guilt and shame with 65.8%, frequent change of tax laws with 65.4% and deterrence of penalties with 63.1%.