Dindarlık ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığı

Abstract

Bu tezin amacı, dindarlığın toplumsal cinsiyet ayrımcılığı üzerindeki etkisini tespit etmek ve açıklamaktır. Genellikle dindarlığın manevi, cinsiyet ayrımcılığının ise dünyevi bir alana karşılık geldiği düşünülür. Oysa bu tezde, iki alanın bir etkileşim halinde olduğu öne sürülmektedir. Bu etkileşim dine ve toplumsal cinsiyete ilişkin kabullerin yalnızca sürdürülmesine değil sorgulanmasına da zemin oluşturmaktadır. Bu sebeple dindarlığa ve cinsiyetçiliğe ilişkin kabuller de farklılaşabilmektedir. Dindarlık, dinî kaynaklara uygunlukla değil bireylerin dünyevi alana yansıyan dinî düşünce, tutum ve davranışlarıyla tanımlanmıştır. Cinsiyetçilik sorununun dindarlık ile ilişkisi, `dünyevileşen dinî alan` ve `dinselleşen dünyevi alan` ile ilintili şekilde tartışılmıştır. Dinî yönelimlerin türü, fundamentalist dindarlık ve cinsiyetçilik arasındaki ilişkileri ortaya koymak için bir alan araştırması tasarlanmıştır. Araştırmada karma yöntem ve açımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Nicel araştırma örneklemi Sivas ili Merkez ve dört ilçesinden seçilmiş, örneklem hacmi 600 kişi olarak belirlenmiştir. Nitel araştırmada ise 20 kişilik katılımcı grubu ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Nicel araştırmada Dinî Yönelim Ölçeği, Dinsel Fundamentalizm Ölçeği ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Nicel bulguları açıklamak için kullanılan nitel araştırma aşamasında `inanç`, `cinsiyetçilik` ve `dindarlık ve cinsiyetçilik ilişkisi` olmak üzere üç boyutta tartışmalar sunulmuştur. Alan araştırmasında üç sonucun ortaya çıktığı söylenebilir. Birincisi; içsel dindarlık fundamentalist dindarlığı pozitif ve anlamlı şekilde yordamaktadır. İkincisi; fundamentalist dindarlık toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin eşitlikçi tutumları negatif ve anlamlı şekilde yordamaktadır. Son olarak; ilk sonuçla bağlantılı şekilde, Dinî Yönelim Ölçeğine ait içsel dindarlık boyutundaki ifadeler, ölçeğe dair teorik açıklamalardan farklı bir duruma işaret etmektedir. Derinlemesine görüşmelerden elde edilen bulgular, bu üç sonucun dinî ve ataerkil içselleştirmelerle açıklanabileceğini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Din, dindarlık, toplumsal cinsiyet ayrımcılığı, cinsiyetçilik.

The aim of this thesis is to find out and explain the effect of religiousness on gender discrimination. It is generally accepted that the concept of religiousness corresponds to a spiritual sphere while gender discrimination to a worldly sphere. However, in this thesis, it is suggested that two spheres are interacted. This interaction forms the basis for not only maintenance of acceptances about religion and gender but also questioning these. Religiosity is defined not in its relation to religious sources, but by religious thoughts, attitudes and behaviors of individuals, reflected in the worldly sphere. The relationship between the problem of sexism and religiosity has been discussed related to `the religion sphere becoming worldly` and `the worldly sphere becoming religious`.A field study was designed to reveal the relationships between the type of religious orientations, fundamentalist religiosity and sexism. Mixed method and explanatory sequential design were used in the study. The sample of the quantitative research was selected from the city center and four districts of Sivas province and the sample size was constituted of 600 respondents. In the qualitative research, in-depth interviews were applied to a group of 20 participants. Religious Orientation Scale, Religious Fundamentalism Scale and Gender Roles Attitude Scale were used in the quantitative research. In the qualitative research, which was used to explain the quantitative findings, discussions on three dimensions were presented: `faith`, `sexism` and `relationship between religiosity and sexism`.It can be said that three results have emerged in the field research: First, intrinsic religiosity predicts fundamentalist religiosity positively and significantly. Secondly, fundamentalist religiosity predicts egalitarian attitudes towards gender roles negatively and significantly. Finally, in connection with the first result, the expressions in the intrinsic religiosity dimension of the Religious Orientation Scale point a different situation from the theoretical explanations of the scale. Findings from in-depth interviews show that these three results can be explained by religious and patriarchal internalizations.Key Words: Religion, religiousness, gender discrimination, sexism.