Suç ve ceza: Osmanlı toplumunda bireysel suçlar ve cezalar (1559-1609)

Abstract

Bu çalışma toplumun sınırlarında yaşayan marjinallerin yasadışı eylemlerinden hareketle Osmanlı toplumuna farklı bir açıdan bakmayı amaçlamaktadır. Suç konusu toplumsal, ekonomik ve idari yaşamı etkileyen suçlar olmak üzere üç ana başlık altında incelenmiştir. Ceza konusu ise ayrı bir bölüm olarak ele alınmıştır. Araştırmanın ana kaynağını şer'iyye sicilleri ve mühimme defterleri oluşturmaktadır. Bilindiği üzere şer'iyye sicilleri taşradaki kadı mahkemesinde tutulan dava kayıtlarını ihtiva eder. Mühimme defterleri ise bir anlamda temyiz mahkemesi olarak da çalışan Divan-ı Hümayun kayıtlarını içerir. İlaveten II. Mehmed (1451-1481) devrinden itibaren klasik dönemde padişahlar tarafından yapılmış kanunnameler, şeyhülislamlara ait fetvalar, zamanın müşahitleri tarafından kaleme alınmış seyahatnameler, kronikler, eski yazmalar yararlanılan kaynaklar arasında yer almaktadır. Bütün bunların yanında modern araştırmacılar tarafından hazırlanmış gerek Türkçe gerekse İngilizce araştırma-inceleme eserlerden de istifade edilmiştir.Bu çalışmada şer'iyye sicilleri ve mühimme defterlerindeki asayişi bozan olaylar üzerinden Osmanlı toplumunda yaşanan suçlar, cezalar ve cezalandırma yöntemleri ele alınmıştır. Osmanlı toplumu bugüne kadar pek çok araştırmada farklı boyutlarla irdelenmiştir. Osmanlı'da esnaf kesimi, köylüler, Osmanlı ailesinin yapısı, Osmanlı insanının sosyo-ekonomik durumu, Osmanlı kadını farklı açılardan ele alınmıştır. Ancak suçluların tarihi hukukçuların bakış açısına terk edilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı bir taraftan suçluların tarihini yazarken öte taraftan Osmanlı toplumunu daha anlaşılır kılabilmektir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, Suç, Ceza, Marjinaller.

This study aims to look at the Ottoman society from a different point of view in the light of the illegal actions of marginal people living on the borders of the community. The subject of crime was examined under three main parts: crimes affecting social, economic and administrative life. The matter of punishment is considered as a separate part. The main sources of this research are ser'iyye registers (şer'iyye sicilleri) and muhimme registers (mühimme defterleri). As it is known, ser'iyye registers (şer'iyye sicilleri) contain the records of the cases held in the provincial kadi court (kadı mahkemesi). Muhimme registers (mühimme defterleri) also include the records of Divan-i Humayun which also worked as an appellate court. In addition, Laws made by the Sultans in the classical period from the time of Mehmed II (1451-1481), fatwas belonging to the Shaykh al-Islamis, travels written by the observers of time, chronicles, old manuscripts are among the sources used. In addition to these, both Turkish and English research and analysis works prepared by modern researchers have been used.In this study, the crimes in the Ottoman society and the methods of punishment were discussed over that disrupt public order in the ser'iyye registers (şer'iyye sicilleri) and the muhimme registers (mühimme defterleri). Ottoman society in many studies to date have been examined with different sizes. Ottoman tradesmen, peasants, the structure of the Ottoman family, the socio-economic status of the Ottoman people, the Ottoman woman have been discussed from different perspectives. However, history of criminals have abondoned the perspective of the law historians. In this context, the main purpose of the study is to write the history of criminals while making the Ottoman society more understandable on the other hand.Keywords: Ottoman Empire, Crime, Punishment, Marginals.