Ayaktan takip edilen diyabetes mellituslu hastaların ayak bakımı ile ilgili davranışlarının ve mevcut ayak durumlarının saptanması

Abstract

ÖZET Diyabet, akut ve kronik komplikasyonları ile hastaların mortalite ve morbititesini artıran, topluma yüksek bir mali yük getiren, Türkiye'deki prevalansı % 2-5 olduğu tahmin edilen genetik bir hastalıktır. Diyabetli hastaların en çok görülen komplikasyonlarından biri olan ayak problemleri hastaların yaklaşık olarak % 25 'inde görülmektedir. Bu nedenle risk altında olan bireylerin erken tanınması ve tanı konulduktan sonra da yaşam boyu eğitiminin sürdürülmesi oldukça önemlidir. 'Çünkü eğitim ile diyabetli hastalarda görülen komplikasyonlar azalacağı gibi yaşam kalitesi de artacaktır. Diyabetli hastaların ayak bakımına ilişkin davranışlarını, komplikasyonlar yönünden mevcut ayak durumlarını ve hasta gereksinimlerini saptamayı amaçlayan araştırma, tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Bu araştırmanın örneklemine Türk Diyabet Cemiyeti Denizli Şubesi tarafından takip edilen hastaların 245'i, yaş, diyabet yaşı ve cinsiyet temel alınarak kota örnekleme yöntemiyle eşit oranlarda seçilmiştir. Araştırma Ocak-Mayıs 2000 tarihleri arasında yapılmıştır. Veriler anket yöntemi ile toplanmış ve bilgisayarda SPSS 9.05 programında değerlendirilmiştir. Sonuçlar, yüzdelik sayılar, ki-kare, t -testi, Anova testi, Kruskal Wallis testi, Mann- Whitney U ve Pearson Correlation testi yapılarak değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamına alınan hastaların % 50.2'si kadın, % 33 'ü 40-49 yaş grubunda, % 51 'i 5-9 yıllık diyabet hastası, % 65. 3 'ü ilköğretim mezunu ve % 40.1 'i ev hanımıdır. Ailesinde diyabet hastası yakını olanların oram ise % 68.2'dir. OAD kullananların oranı % 64.1, sigara içenlerin oranı % 16.7, şişman olanların oranı ise % 24.9'dur. Araştırma gurubunu oluşturan hastaların % 81.2'sinin ayaklan bakımlı görülmekte olup, ayak bakımına ilişkin yapılan puanlandırmada, hastaların aldıkları puan açısından % 59.2'si yetmişbeşinci, % 25.7'si de ellinci yüzdelik dilimde yer almaktadır. Hastaların sadece % 13.9'u ayak bakımının önemini bilmezken, % 59.6'sı ayak bakımı ile ilgili bilgi edinmek istediklerini belirtmişlerdir. Her hafta eğitime katılan hastaların yüksek puan aldıkları ve eğitime katılma sıklığı arttıkça davranış puanının da arttığı görülmüştür. Araştırma verilerine göre hastaların % 84.1 'inin ayak rengi sağlıklı görünümdedir. Mevcut ayak durumuna ilişkin yapılan ayak sağlığı puanlandırmasında hastalar, % 33.9 oranında yüzüncü, % 42 oranında da yetmiş beşinci yüzdelik diliminde yer almıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda uygun önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Diyabet ve ayak bakımı; Ayak bakımı davranışları; Diyabette mevcut ayak durumu. 80

SUMMARY Diyabetes Mellitus is disease which is characterised with its acute and chronic complications resulting in high morbidity and mortality. It has high economic cost and harmful effect on society. It has been estimated that its prevalance is approximately 2.5% in Turkey. Foot problems, which is one of the vest frequent complications in diabetic patients, is seen approximately at % 25 of the clients. Because of this higher number, early diagnosis of this disease and education the people having this disease through all life is very important. Education has a big importance to decrease the complications and to increase the quality of life. This study was performed to assess the diabetic patients behavior on their foot care, their foot status in the aspect of complications and, to detect their needings and it was descriptive study. 245 patiens followed by Denizli Chambers of Turkish Diabetes Association were groped to equal parts according to their age, diabetes age and gender by using quato sampling method. This study was performed between Jan- May, 2000. Data were collected by using quastionnaries and analysed by using SPSS 9.05 software programme on computer. Chi-square, ANOVA, Kruskal Wallis, Mann Whitney U, Wilcoxon W and Pearson Correlation tests were applied to data. 50.2% of patients enrolled to study were women, 33% of patients had age of between 40 and 49, 51% of patients had diabetic age of 5 to 9, 65.3% of them were graduated from primary school, 40.1% of them were not working. 68.2% of patients had diabetic relativies. 64.1% of patients were using oral antidiabetic drugs, 16.7% of patients were smoker and 24.9% of theme were obese. 81.2% of patients was performing regularly fot care. According to their points, 59.2% of all patients was at 75th percentile and 25.7% of them was at 50* percentile. Only 13.9% of the patients did not know the importance of regular foot care. And 59.6% of all patients noticed that they need to take education about foot care. The patients including education activities regularly had higher points than others and the behavior points had been increased with the increasing of educational sessions.According to data obtained from study, in the aspect of the present foot color status, 84.1% of patients seemed to be healthy. 33.9% of patients was placed at 100th percentile and, 42.5% of all patients was placed 75th percentile according to their present foot color. We have some suggestions at the end of our study. Key Words: Diabet and foot care; Foot care behaviours; Actual foot status in diabetes. 81