Söke`de Türk mimarisi

Abstract

Aydın ili Söke ilçe merkezinde yer alan Türk mimari eserlerinin daha önce herhangi bir çalışmada yer almamış olması tezimizin konusunu belirlememizde etkili olmuştur. İlçe merkezinde bulunan yapılar, İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından `kentsel sit alanı içinde kalan` ve `kentsel sit alanı dışında kalan` olarak iki gruba ayrılarak tescillenmiştir.Söke, XVIII. yüzyılda Sığla Sancağı merkezidir. Sancak merkezinde mütesellim olarak görev yapmış İlyaszâde ailesi ya da Hacı Ziya Bey ve Hacı Halil Paşa gibi varlıklı ailelerin hayır amaçlı veya kendi isimlerini yaşatmak amacıyla yaptırdıkları eserlerin bölge mimarisine önemli katkıları olmuştur. Bu bağlamda Söke'de Konak, Çeltikçi ve Yeni Cami mahallelerinde günümüze gelen dört cami, dört ev, iki dükkân, bir ilkokul, bir hamam ve bir han olmak üzere on üç yapı tespit edilmiştir. Eserlerden onu Geç Osmanlı Dönemi, üçü ise Erken Cumhuriyet Dönemi'nde tarihlenmektedir.İncelediğimiz camiler plân bakımından bir gelişim göstermese de mihrap, minber ve vaaz kürsüsü gibi düzenlemeleri bakımından önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Hacı Ziya Bey Camii harim mekânında Aşere-i Mübeşşere' nin isimleri yazılı olması bakımından önemlidir. Evler, plân, malzeme-teknik ve süsleme bakımından geleneksel konut mimarisinin özelliklerini devam ettirmektedir. İncelediğimiz hamam plân kurgusu bakımından Osmanlı hamam mimarisi geleneğinin özelliklerini taşımaktadır. Jaletepe İlkokulu plân bakımından Cumhuriyet döneminde merkezden hazırlanıp taşrada uygulanan tip projelerinin örneğini teşkil etmektedir.Çalışmada Söke'de özgün durumunu koruduklarını tespit edilen Türk devri mimarisi eserlerinin plân, süsleme, malzeme ve teknik bakımından ilk olarak kendi içerisinde daha sonra çağdaşları arasında değerlendirmesi yapılmıştır. Söke'deki Türk devri yapıları taşrada inşa edilmesine rağmen süsleme bakımından İstanbul ve İzmir'de bulunan çağdaş örnekleriyle benzer özellikler taşımaktadır.

The fact that the Turkish architectural works located in the district of Aydın province Söke has not taken part in any work previously has been effective in determining our thesis. The buildings in the center of the province were registered by second cultural and natural heritage preservation board of İzmir by separating two groups as `buildings remaining in the urban protected area` and `buildings outside the urban protected area`.Söke is the center of Sığla Sanjak in the 18th century. The wealthy families such as Ilyaszâde, Haci Ziya Bey and Haci Halil Pasha, who served as governor in the center of Sanjak, and the buildings that they made for charitable purposes or to keep their names alive were important contributions to the region's architecture. In this context, thirteen buildings were identified in the neighborhoods of Konak, Çeltikçi and Yeni Cami in Söke, four mosques, four houses, two shops, one primary school, one bath and one inn. Ten of the works are dated to the Late Ottoman Period and three are dated to the Early Republican Period.Although the mosques we examined to don't show any impovement in terms of plan, ıt has an important place in terms of regulations such as mihrab, pulpit, and preaching. It is also important that the names of Aşere-i Mubeşşere are written in the Hacı Ziya Bey Mosque. The houses continue to feature the traditional domestic architecture in terms of plan, material-technique and decoration. The Bath we examined in terms of plan, featured the Ottoman Bath architecture. Jaletepe Primary School in terms of plan, ın Republic period its an example of the type project prepared from the center and applied in the countryside.In the study, Turkish architectural works determined that protect the original situation in Söke, were first compared with each other and then contemporaries structures in terms of plan, decoration, material and technique. Despite the fact that the Turkish monuments in Söke are built in the countryside, they have similar characteristics to the contemporary ones in Istanbul and İzmir.