Rescuing the bears, silencing the bear leaders: Bear dancing in historical context and its abolition in Turkey

Abstract

Ayı oynatıcılığının tarihçesi insanlar ile ayılar arasında ilk etkileşimlere kadar uzanmaktadır. Osmanlı ve Türkiye'nin yanı sıra diğer pek çok ülkede de bir Çingene/Roman mesleği olan ayı oynatıcılığı son onyıllar içerisinde hayvanları koruma, ama daha öncelikli olarak etnik ayrımcılık ile şehircilik ve turizm tasavvuru bakımından ihtilaflı bir alan haline geldi.Türkiye 1990'ların başında, uluslararası bir hayvanları koruma örgütünün öncülüğünde hükümet, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği yaptığı bir ayıları kurtarma kampanyasına tanık oldu. Bu kampanya hayvan korumacılar açısından ayıların eğlence uğruna alıkonulup acı çekmesine gecikmiş bir müdahaleydi. Öte yandan Türk devletinin gözünde ayıcılığın yasaklanması, İstanbul ile diğer şehirlerin sokaklarını, ülkeye gelen yabancı turistlerin ilk karşılaştığı ve yetkililere göre ülkenin imajını zedeleyen bir manzaradan kurtarmak için bir fırsattı. Ayı oynatıcılığının kaldırılışı devletin hayvanların refahına dair duyduğu endişeden ziyade bu ikinci etmenden kaynaklanmış, Romanlara yönelik süregelen önyargıları açığa çıkarıp yeniden üretmiştir. Bu tez eski ayıcılarla yapılan görüşmelere dayanarak Türkiye'de ayı oynatıcılığının yasaklanışının çokyönlü dinamiklerini incelemektedir.Anahtar Kelimeler: Çingeneler/Romanlar, hayvan gösterileri,hayvanları koruma, turizm, etnik ayrımcılık

The history of bear dancing seems to have accompanied the earliest encounters between humans and bears. As a form of public entertainment, the practice of bear dancing was professed by the Gypsies/Roma in the Ottoman Empire and the Turkish Republic, as well as in many other countries. In recent decades, however, it became a site of contestation in more than one respect: animal protection, but more primarily ethnic discrimination and visions of urbanism and tourism.In the early 1990s, Turkey witnessed a bear rescue campaign pioneered by an international animal protection organization, with various Turkish governmental, municipal and non-governmental bodies acting in concert. From the animal protectionist view, the campaign was a long overdue intervention to free the bears from pain and enslavement for the sake of human entertainment. On the other hand, the abolition seems to have been a welcome opportunity in the eyes of the Turkish state to purify the streets of İstanbul and other cities from the sight that visiting tourists first encountered and thus complicated the image of the country that officials wished foreign tourists to take back home. The demise of bear dancing owes more to the latter than to a well-informed concern for the welfare of animals, both revealing and reproducing lasting prejudices against the Roma. Based on interviews with former bear leaders, this thesis explores the multi-faceted dynamics underlying the abolition of bear dancing in Turkey.eywords: Gypsies/Roma, animal performance, animal protection,tourism, ethnic discrimination