Where people met: bozahouses, coffeehouses and taverns in the light of the 16th and 17th century court records of İstanbul

Abstract

Bu çalışmada, 16 ve 17. yüzyıl İstanbul kadı mahkemesi kayıtları kullanılarak, kahvehane, bozahane ve meyhane gibi umuma açık alanlardaki cemaatler arası ilişkiler incelenmiştir. Bu işletmeler, farklı alt yapılara sahip insanların iş yapma ve buluşma mekanları olduğundan, cemaatler arası ilişkileri destekleyici alanlar olarak düşünülmüştür. Bu varsayımı desteklemek için mahkeme kayıtları birinci el kaynak olarak kullanılmıştır; çünkü bu kaynaklar bahsi geçen işletmelerin kiralanması, el değiştirmesi, kullanım hakları ve işletildikleri sosyal çevre hakkında bize geniş bir bilgi yelpazesi sunmaktadır. Bunun yanında, varolan yazın, bu işletmelerin tarihsel oluşumu ve bu yerler üzerindeki siyasi kontrol gibi belli başlı meseleleri ele almakta; fakat mahkeme kayıtları kullanılarak bu yerlerin umumi yönlerini cemaatler arası ilişkiler açısından ortaya koymakta yetersiz kalmaktadır. Yazındaki eksiklikten yola çıkılarak, bu çalışmada, Müslüman ve gayrimüslimlerin bahsi geçen işletmeler üzerinden kurdukları ilişkiler kadı sicilleri kullanılarak incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda sicillerin, işletmeler üzerinden kurulan ekonomik ilişkiler –iş ortaklığı ve işletmelerin alım-satımı/kiralanması- konusuna ışık tuttuğu; fakat cemaatler arası ilişkilerin sosyal yönlerini açıklamak konusunda yetersiz kaldığı sonucuna varılmıştır. Sicillerin, daha ziyade, bozahane ve meyhanelerdeki yiyecek-içecek tüketimi; ayrıca meyhanelerde günün ve gecenin paylaşımı hususunda önemli bilgiler sunduğu kanısına varılmıştır.Anahtar Kelimeler: bozahane, kahvehane, meyhane, cemaatler arası ilişkiler,mahkeme kayıtları, İstanbul

This study is an exercise in discussing intercommunal relations through certain public venues –bozahouses, coffeehouses and taverns- in Istanbul by looking at 16th and 17th century sharia/kadı court registers (sicils). Since these businesses were both work and meeting places for people from various backgrounds, they are supposed to contribute to the intercommunal relations. In order to explore this issue, I used the court records as main primary sources as they offer a variety of information about the sale, exchange and disposal of these commercial enterprises as well as the social environment in which they were operated. Besides, most of the secondary sources discuss these businesses by focusing on certain patterns such as historical formation and political control which can be gleaned from a variety of primary sources, but their public character has not been analyzed in consideration of intercommunal relations through the court records. Due to this gap in the literature, I have investigated how Muslims and non-Muslims established relationships over these public venues by using the sicils. The registers shed light on economic aspects of aforementioned businesses in terms of business partnerships and rental/sale of shops, but they do not provide enough information on social aspects with regard to intercommunal relations. Rather they offer significant information on food and beverage consumption in bozahouses and taverns as well as on the question of sharing the day and the night in taverns.Keywords: bozahouse, coffeehouse, tavern, intercommunal relations, court registers,Istanbul