Anadolu Selçukluları döneminde Mevlevilerin sultanlar, devlet adamları, beylikler, Ahiler ve diğer zümrelerle olan münasebetleri

Abstract

XIII. yüzyılda, Anadolu'ya Moğol istilası sebebiyle göç hareketleri başlamıştır. Türkistan, Buhara, Harezm, İran, Irak'tan gelen dervişler Selçuklulara sığınmışlardır. Bu göçler sebebiyle Anadolu'ya birçok alim ve mutasavvıf gelmiştir. Mutasavvıfların gelmesiyle oldukça renkli bir tasavvuf ortamı oluşmuştur. Sultan I. Alaaddin Keykubad'dan sonraki saltanat kavgaları, Moğol istilası ve komşu devletlerle olan harpler insanları korkutmuştur. Anadolu'nun içinde bulunduğu zor şartlar sebebiyle, Anadolu halkı bu mutasavvıflara ilgi göstermişlerdir. Dünya huzurunu kaybeden halk, ahireti kazanmak için tekke ve şeyhlere akın etmişlerdir. Sultanlar da bu sufileri desteklemiş, kurumsallaşmaları için çaba göstermişlerdir. Anadolu'ya gelen mutasavvıflardan biri de Mevlâna Celaleddin-i Rûmi'dir. Mevlâna devlet erkanı ile iyi ilişkiler içinde olurken, ondan sonrakiler de aynı yolu izlemişlerdir. Hakimiyetlerini kurmaya çalışan Anadolu Beyleri de, şeyhlerin maddi manevi nüfuzlarından yararlanmak için her tarafa tekkeler, zaviyeler yaptırmışlar, vakıflar kurmuşlardır. Mevleviler, Aydınoğulları, Karamanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşeoğulları gibi Anadolu Beylikleriyle ilişkiler tesis etmişler ve Mevleviliği yaymışlardır. Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beyleri ile iyi ilişkiler kuran Mevleviler, bu olumlu ilişkiyi Moğollar ile de kurmuşlardır. Mevlevilerin aynı ortamda bulundukları diğer zümrelerle de ilişkileri olmuştur. Başta Ahiler olmak üzere, Bektaşiler, Evhadiler, Kalenderiler, Kübreviler, Rifailer gibi kesimlerle de etkileşim içinde olmuşlardır.Anahtar Kelimeler: Anadolu Selçuklu, Mevlâna, Mevleviler, Ahiler, Beylikler.

In the 13 century, migration movements beganin Anatolia due to the Mongol invasion. Dervishes from Turkestan, Bukhara, Kharezm, İran and Iraq took refugein the Seljuks. Due to these migrations, many scholars and mystics came to Anatolia. Whit the arrival of the Mutasavvifs, a very colorful sufi environment was formed. The reigning sttruggles after Sultan Alaaddin Keykubad the Mongol invasion and the war whith neighboring states frightened the people. Due to the difficult conditions in Anatolia, the people of Anatolia have shown an interest in the mystics. The people who lost the peace of the World flocked to the tekke and sheikhs in order to gain ahreti. The Sultans also supported these Sufis and made efforts to institutionalize them. One of the mystics who came to Anatolia was Mevlana Jalaluddin-i Rumi. While Rumi had good relations with the state officials, the latter followed the same path. Anatolian Beys, who tried to establish their domination, built lodges and zawiyas al over the place to benefit from the material spiritual influence of the sheikhs and established foundations. Mevlevis established relations with Anatolian principalities such as Aydınoğulları, Karamanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşeoğulları and spread Mevleviism.The Mevlevis, who established good relations with the Anatolian Seljuks and Anatolian Beys, also established this positive relationship whit the Mongols. The Mevlevis also had relations whith other clans in which they were in the same environment. They also interacted whith the Ahiids, as well as whit the Bektaşhis, Evhadis, Kalenderis, Kübrevis and Rifai.Key Words: Anatolian Seljuks, Mevlana, Mevlevis, Ahiids, Principalities.