Engelli yakınları tarafından algılanan sosyal destek ve stresle başetme tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Sivas örneği)

Abstract

Araştırmamızın konusu, devlet tarafından belirlenen ve ödenen bir ücret karşılığında günlük yaşam aktivitelerini tek başına yerine getiremeyen engelli bireylere profesyonel olmayan bakım hizmetini veren engelli yakınlarının algıladığı sosyal destek ve stresle başetme tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesidir.İnsanoğlu doğduktan sonra normal şartlarda belirli bir süreden sonra bağımsızlaşır ve bir başkasının yardımına ihtiyaç duymadan temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek duruma gelir. Ancak doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrasında kaza ve/veya hastalık gibi etkenler ya da fizyolojik bir sonuç olan yaşlılık sebebiyle bireyin bakıma muhtaçlık süresi uzayabilir veya ömür boyu devam edebilir. Dünya genelinde sosyal sorunlar arasında kendine oldukça önemli bir yer edinen bakıma muhtaçlık durumu ile bu kesime sağlanan sosyal yardım ve sosyal hizmetler gelişmişliğin bir göstergesi haline gelmiştir. Türkiye'de engellilerin evde bakım ücreti karşılığında yakınları tarafından bakılması da bu hizmetlerden bir tanesidir. Ancak dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de başka bir sorunun ortaya çıkmasını tetiklemektedir. Deyim yerindeyse engelli bireye hayatını adayan, bakım veren bireyi biyo-psiko-sosyal ve ekonomik açıdan olumsuz etkileyen ve çoğu sefer süresi belirsiz olan bu zorlu yaşam göz ardı edilmektedir. Bu düşünceden hareketle araştırmamız Sivas İl Merkez'inde 50'si erkek, 262'si kadın toplam 312 engelli yakını ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak SPSS 25 paket programı kullanılmış, analizlerde ise Pearson Korelasyon Analizi, bağımsız örneklemler için T –Testi (Independent Samples T-Test) ve Tek Yönlü Varyans Analizi (One way ANOVA) kullanılmıştır.Bulgulara göre stresle başetme tutumlarından kaçma-soyutlama (Biyo-Kimyasal), katılımcıların yaş grupları bakımından; aktif planlama, dış yardım arama ve kaçma-soyutlama (duygusal-eylemsel), eğitim durumları bakımından; aktif planlama ve kabul-bilişsel yeniden yapılanma, engelliye bakım süresi bakımından; aktif planlama, katılımcıların bakmakla yükümlü olduğu birden fazla engellinin olması bakımından farklılaşmaktadır.Başka bir bulguya göre de stresle başetme tutumlarının hepsi katılımcıların cinsiyet grupları bakımından; aktif planlama, dış yardım arama, dine sığınma, kaçma-soyutlama (Duygusal-Eylemsel) ve kabul-bilişsel yeniden yapılanma alt boyutları, yaş grupları bakımından; dine sığınma, kaçma-soyutlama (biyo-kimyasal) ve kabul-bilişsel yeniden yapılanma, eğitim durumu bakımından; alt boyutların hepsi katılımcıların bakmakla yükümlü olduğu kişinin engel türü bakımından; dış yardım arama, dine sığınma, kaçma-soyutlama (duygusal-eylemsel), kaçma-soyutlama (biyo-kimyasal) engelliye bakım verme süresi bakımından; dış yardım arama, dine sığınma, kaçma-soyutlama (duygusal-eylemsel), kaçma-soyutlama (biyo-kimyasal) ve kabul-bilişsel yeniden yapılanma, katılımcıların bakmakla yükümlü olduğu birden fazla engellinin olması bakımından farklılaşmamaktadır.Yine bulgulara göre algılanan sosyal destek, katılımcıların eğitim düzeyi ve engelliye verilen bakım süresi bakımından farklılaşırken; cinsiyet, yaş, engel türü ve birden fazla engelliye bakım verme değişkenleri bakımından farklılaşmamaktadır.Ayrıca araştırmada elde edilen bulgular incelendiğinde algılanan sosyal destek ile stresle başetme boyutlarından dine sığınma arasında pozitif yönde zayıf düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu görülürken, aktif planlama, dış yardım arama, kaçma-soyutlama (duygusal-eylemsel) ve kabul-bilişsel yeniden yapılanma arasında pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki bulunduğu görülmektedir. Algılanan sosyal destek ile stresle başetme boyutlarından kaçma-soyutlama (biyo-kimyasal) arasında ise anlamlı bir ilişki olmadığı görülmektedir.Anahtar kelimeler: Engellilik, Stres, Stresle Başetme, Sosyal Destek, Algılanan Sosyal Destek.

The topic of this research is to study the relationship between social support and coping with stress attitudes exposed by disabled relatives giving non-professional nursing care service to people who cannot perform their own daily life activities properly for a fee determined and paid regularly by the state. After a certain period of time since the birth, mankind normally becomes independent and grows enough to meet his basic needs without the help of others. However, because of an accident, illness that can be occurred before, during or after the birth process or because of agedness which is a physiological factor, the period of person's in need care situation can be prolonged or continue for alifetime. In need care situation which gained a major place among worldwide social problems, social support provided to those people and social services have become indicators for the socio-economic development of a nation. Disabled people's nursing care services provided by their relatives at their homes for a monthly fee in Turkey is one of these services. But this situation triggered some other problems to blow up in Turkey just as in other countries around the world. So to say, the difficult lives of disabled relatives which are devoted to the disabled one and affecting their bio-psycho and social situations usually for an uncertain period of time are mostly ignored. Based on this idea, this research was carried out with 50 male, 262 female, in total 312 disabled people in the centre part of Sivas province. In this research, SPSS 25 packet program as data collection tool, Pearson Correlation for analyses, T-Test for independent samples, and One Way ANOVA are used. According to the findings of the research, coping with stress attitudes, escaping and isolation (bio-chemical), in point of age groups of attendants; active planning, looking for outer help, escaping and isolation (emotional-operational), in point of educational status; active planning and acceptance- cognitive reconstruction, in point of the nursing care period of time; active planning, differentiate in the point of disabled person number which the relatives are responsible to take care of. According to another finding of the research, all the attitudes of coping with stress, in point of genders of attendances; active planning, looking for outer help, becoming religious, escaping- isolation (emotional-operational) and acceptance- cognitive reconstruction and all sub-dimensions in point of age groups; becoming religious, escaping-isolation (bio-chemical) and acceptance- cognitive reconstruction, in point of educational status; all sub-dimensions, in the point of the disability of the person of whom the attendances are responsible to take care; looking for outer help, becoming religious, escaping-isolation (emotional-operational), escaping-isolation(bio-chemical), in the point of nursing period of time; looking for outer help, becoming religious, escaping-isolation (emotional- operational),escaping-isolation (bio-chemical), acceptance- cognitive reconstruction differentiate in the point of disabled person number which the relatives are responsible to take care of.According to the findings, although received social support, educational status of attendances differentiate in the point of nursing period of time for the disabled person; gender, age, disability type factors do not differentiate in the point of disabled person numbers which the relatives are responsible to take care.Besides, when the findings of the research are being examined, it is clear that there is a weak and significant relation in a positive way between the dimensions of received social support , coping with stress and becoming religious; a moderate and significant relation between the dimensions of active planning, looking for outer help, escaping- isolation (emotional-operational) acceptance-cognitive reconstruction, also it is clear there is not a significant relation between the dimensions of coping with stress; escaping-isolation (bio-chemical).Key words: Disability, Stress, Coping with stress, Social support, received social support.