Ziya Gökalp`s separation of religion and state: A comparison with American and French models

Abstract

Bu tezde din ve devletin ayrılmasının, İslami kültüre yabancı, bir Batı fenomeni olduğu fikrine karşı Ziya Gökalp'in savunduğu, Fransız modelindense Protestan modeline daha yakın, İslami bir model incelenecektir. Tezde varılan ilk sonuç Gökalp'in bu ayrımı dinin içinde temellendiren, dindar vatandaşlara dini görüşlerini laik veya dindar tüm vatandaşlara açık olan kamu alanında ve kamu dilinde ifade edip duyurma imkanı veren Amerikan modeline yakın olan, felsefi düşünceyi desteklediği şeklindedir. İlk sonucun devamında varılan çıkarım din-devlet ayrımının Batı dışında olmaması iddiası Gökalp'in İslami ayrımının Amerikan modeline yakın olduğu ölçüde sorgulanması gerektiği şeklindedir. Varılan diğer sonuç ise Gökalp'in Batı'daki kilise-devlet ilişkileriyle ilgili karşılaştırmalı iddiasının, eğer ayrımla ilgili diğer karşılaştırmalı iddialarla beraber okunursa, ayrımla ilgili kavramsal tartışmanın çok yönlü olduğunu gösterdiği şeklindedir.Anahtar kelimeler: Dİn ve devlet ayrımı, laiklik, Zİya Gökalp, düşünce tarihi

Against the view insisting that separation of religion and state is a Western phenomenon, foreign to Islamic culture, I examine a Turkish case for separation, a case made by Ziya Gökalp (1876-1924), who argued that the Islamic separation model is closer to Protestant separation models than to French secularism. My first conclusion is that Gökalp's separation shows the distinctive philosophical reflection to affirm separation from within his religion, and therefore it is closer to American separation model, which allows religious citizens to translate their religious views into the public language accessible to all parties—either religious or secular—in public sphere. From the first conclusion, a corollary follows: the claim concerning the absence of separation outside the West needs to be questioned insofar as Gökalp's Islamic separation is similar with American separation model. Second, Gökalp's own comparative claim about the Western church-state relations, if it is read with other comparative arguments concerning separation, shows that separation has the multiple fronts of conceptual contestation.Keywords: separation of religion and state; secularism; Gökalp, Ziya; history of thought