Greek citizens in the Ottoman lands as artisans and shopkeepers, and the question of nationality:1830 – 1860

Abstract

Ondokuzuncu asrın ilk yarısında bağımsız bir Yunan devletinin teşekkülüne kadar Osmanlılar yalnızca bir tane `Rum Milleti` tanıyordu. Değişen gerçeklik ise Bab-ı Ali'nin kafasını karıştırdı ve idareciler millet, milliyet ve devlet idaresi kavramlarını yeniden yorumlamak zorunda kaldılar. Bunun bir sonucu olarak da 1830'lu yıllarda Osmanlılar muhtelif Rum kategorileri icat ettiler; Rum reayası, Yunan Rum'u, Yunanî, ve nüfus-u müştebihe, ve bu grupları birbirinden tefrik etmeye karar verdiler. Bu tefrik süreci kısa sürede büyük devletlerin (İngiltere, Fransa, Rusya ve Avusturya) işin içine girmesiyle diplomatik ilişkilerin de büyük rol oynadığı uluslararası bir mesele haline dönüştü. Bu meseleye ilave olarak Osmanlı topraklarında mülk tasarruf eden, gemi kaptanlığı ve zıraatle iştigal eden, esnaflık yapıp dükkan işleten, ve gezici satıcılık yapan (hurdafuruşluk) pek çok Osmanlı Rum'u Yunan Krallığı tebası olduklarını iddia etmeye başladılar (Yunanîlik iddiası). Bu çalışma 1830 ila 1860 yılları arasında Bab-ı Ali'nin tefrik sürecini nasıl anladığı, ne şekilde yürüttüğü, ve büyük devletler nezdinde kendi menfaatlerini nasıl müdafaa ettiği, ve siyasî bağlılıklarını Yunan Krallığı lehine değiştirmekle beraber Osmanlı topraklarında mülk tasarruf edip esnaflıkla iştigal etmeye devam eden Rumlar hakkında ne şekil muamelede bulunduğu hakkındadır. Bu çalışmada öne sürülen ve Osmanlı arşiv evrakı ile desteklenmeye çalışılan hipotez Ondokuzuncu asırda millet, milliyet, vatandaşlık ve modern devlet idaresi gibi kavramların ve bunlara müteallik uygulamaların münhasıran Batı tesiri ile `aydınlanmış` Osmanlı devlet adamlarının çalışmaları veya büyük devletlerin baskı ve nufuzu neticesi meydana gelmediği, ancak beklenmedik halk hareketlerinin de idarecilerin kararlarına ve zihnî tahavvülüne tesir etmesinin mümkün olduğudur.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Rumları, Yunan Rumları, Esnaflık, Diplomasi, Milliyet

Until the emergence of an independent Greek state during the first decades of the nineteenth century Ottomans knew only one `Greek nation` (Rum milleti). Nevertheless changing realities confused the mindset of the Ottoman administration, and bureaucrats had to reinterpret the notions of nation, nationality, and governance. Ottomans' way of thinking invented, during 1830s, various categories of Greeks: Ottoman Greeks (Rum), Greeks of Greece (Yunan Rum'u), Greek (Yunanî), and finally `Suspicious Populace` (nüfus-u müştebihe), and Ottoman administration endeavoured to differentiate these groups of Greeks. This differentiation process also attracted the attention of great powers and the issue became a long process which the intrigues of diplomacy had its share. In addition to this process numerous groups of Ottoman Greeks, who possessed properties and some of whom were artisans and shopkeepers, started to claim that they were subjects of the Kingdom of Greece, but they remained in the Ottoman lands and continued their business there. This study is about the differentiation process of the Ottoman administration, and how the Ottoman Porte dealt with the Greek shopkeepers and artisans in the Ottoman lands who placed their political allegiance to the Greek State. This thesis argues that the formation of the concepts of nation, nationality, citizenship, and the emergence of modern governance in the Ottoman Empire, during the nineteenth century, did not exclusively take place thanks to the efforts of a few `enlightened` Ottoman bureaucrats or due to the foreign influence and pressure, but unexpected popular movements had a fair share in the creation of new perceptions and ideologies, and of the novel ways of government by the administrators of the empire.Keywords: Ottoman Greeks, Greeks of Greece, Artisans, Diplomacy, Nationality