Divriği Kalesi kazısı lüle buluntuları (2006-2017)

Abstract

Bu çalışma 2006-2017 yılları arasında Prof. Dr. Erdal Eser başkanlığında sürdürülen Divriği Kalesi Kazısında bulunan tütün lülelerinin tanıtılması amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma kapsamında Osmanlı toplumunda günlük yaşamın vazgeçilmez unsurlarından birisi olanın lülenin el sanatları içindeki yeri değerlendirilmeye çalışılarak farklı kazılarda ele geçen lülelerle benzer ve farklı özelliklerinin ortaya konması amaçlanmıştır.Lüle, tütün ve benzeri maddelerin içimi için üretilen, pişmiş toprak, metal, ağaç, taş gibi malzemelerden imal edilen bir içim aracıdır. Osmanlı toplumunun 17. yüzyılda tütünle tanışmasıyla birlikte lüle her kesimden rağbet görerek döneminin en sevilen tüketim araçlarından birisi olmuştur. Osmanlı toplumunun günlük hayatının vazgeçilmez objelerinden birisi olan lüle, aynı zamanda ciddi bir üretim ve ticaret hareketliliğine neden olmuş ve yeni bir esnaf teşkilatının da oluşmasında önemli rol oynamıştır.Divriği Kalesi Kazısında 2006-2017 yılları arasında sürdürülen arkeolojik kazılarda 597 lüle ve lüle parçası bulunmuştur. Çalışma kapsamında 142 lülenin kataloğu oluşturularak fotoğrafları çekilmiş, çizimleri yapılmış, ölçüleri alınmış, hamur ve astar renkleri belirlenerek tanıtımları yapılmıştır. Divriği Kalesinde ele geçen ve kataloğa alınan lüleler silindir biçimli çanaklı, torba biçimli çanaklı, karina biçimli çanaklı, yuvarlak biçimli çanaklı, basık yuvarlak biçimli çanaklı, çokgen biçimli çanaklı, konik biçimli çanaklı, lale biçimli çanaklı, disk biçimli kaideli ve ayaklı lülelerdir. 16 lüle parçasının ise tipi tespit edilememiş ancak form, süsleme ve hamur özellikleri bakımından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Divriği Kalesi Kazısı'nda bulunan lülelerin hepsi pişmiş topraktan üretilmiştir. Divriği Kalesinde ele geçirilen lüleler 17. yüzyıl ile 20. yüzyıl başına tarihlendirilmektedir.Anahtar Kelimeler: Divriği Kalesi, Lüle, Tütün, Lülecilik, Osmanlı

This study was prepared to introduce the clay tobacco pipes uncovered during the excavations carried out by Prof. Dr. Erdal Eser in Divriği Castle between 2006-2017. In this study, it is aimed to evaluate the place of clay tobacco pipe which is one of the indispensable elements of daily life in Ottoman society in handicrafts and to reveal similar and different characteristics of clay tobacco pipes found in different excavations.Clay tobacco pipes can be manufactured from materials such as terracotta, bone, wood, stone to consume tobacco and similar substances. With the introduction of tobacco in Ottoman society in the 17th century, smoking pipes became one of the most popular consumption tools of the period. Clay tobacco pipes, one of the indispensable objects of the daily life of Ottoman society, caused a serious production and trade activity and played an important role in the formation of a new craftsman organization.597 clay tobacco pipes and fragments of clay tobacco pipes were found during the archaeological excavations carried out between 2006-2017 in Divriği Castle. Within the scope of the study, a catalog of 142 clay tobacco pipes was created and photographed, drawings were made, measurements were taken, dough and primer colors were identified and promoted. Clay tobacco pipes recovered and cataloged in Divriği Castle have cylindrical shaped bowls, bag shaped bowls, hull shaped bowls, round shaped bowls, flat round shaped bowls, polygonal shaped bowls, conical shaped bowls, tulip shaped bowls, disc based shaped and cylindrical based shaped clay tobacco pipes. The type of 16 clay tobacco pipe could not be determined but it was tried to be evaluated in terms of form, decoration and clay characteristics. All the clay pipes found in Divrigi Castle Excavation are made of terracotta. Clay tobacco pipes recovered in Divrigi Castle are dated to the 17th and early 20th centuries.Keywords: Divrigi Castle, Lule, Tobacco, Lulecilik, Ottoman