Tanzimat`tan II. Meşrutiyet`e Türk hikâye ve romanında ebeveyn-çocuk ilişkisi

Abstract

Toplumun temel yapı taşı olan aile ve çocuk kavramlarının Türk edebiyatında görülmesi İslamiyet'ten önceki dönemlere dayanmaktadır. Bu kavramların modern anlamda edebî metinlerde tema olarak geçmesi ise Tanzimat'tan sonraki zamana rastlamaktadır. Türk hikâye ve romanı, modernleşmenin toplumsal değişim ve dönüşüm üzerindeki etkilerini takip edebilmek açısından önemli bir unsurdur. Tanzimat Fermanı'nın ilanıyla hız kazanan yenileşme döneminde toplumsal dönüşümün başlangıcında önemli yere sahip olan aile ve aileye ait meseleler de yazarlar tarafından edebî eserin konusu hâline getirilmiştir. Dolayısıyla Modernleşme Dönemi Türk romanlarına anne – baba ilişkisi, anne – çocuk ilişkisi, baba – çocuk ilişkisi olmak üzere genel anlamda aileye ait meseleler yansımıştır. Modernleşmeyle birlikte geleneksel aile yapısının deformasyona uğrayıp geniş, mutlu aile platformunun daha küçük, çekirdek aile yapısına dönüşmesi de romanlarda yer tutan önemli konulardandır. Aile yapısındaki bu değişim aile bireyleri arasındaki ilişkinin de değişmesine sebep olmuştur. Bu çalışma Türk hikâye ve romanının 1870-1908 yılları arasındaki yüz yirmi altı eserini incelemiş olup bunlardan malzeme barındıran yetmiş yedi tanesini bünyesine dâhil etmiştir. Söz konusu yıllar arasında yayımlanan roman ve hikâyelerin çalışmaya dâhil edilmesinde Osmanlı-Türk aile yapısı ve ebeveyn – çocuk ilişkisini bünyesinde barındırmasına dikkat edilmiştir. Giriş ve dört ana bölümden oluşan çalışmanın giriş kısmında dönemin siyasi ve toplumsal yapısı ve bu yapılarda modernleşmeyle birlikte ortaya çıkan değişim hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde çalışmaya dâhil edilen roman ve hikâyelerden hareketle ebeveyn – çocuk kavramları açıklanıp devrin aile yapısı hakkında bilgi verilmiştir.İkinci bölümde dönemin roman ve hikâyelerinden çocuk eğitimi ve ailenin bu eğitimdeki yeriyle ilgili çıkarımlar yapılmıştır.Üçüncü bölümde dönemin evlilik konusuna bakışı açısı değerlendirilmiş ve evlilik kurumunun çocuklar üzerindeki etkileri roman ve hikâyelerde incelenmiştir.Dördüncü bölümde incelenen hikâye ve romanların listesi verilmiş ve ebeveyn – çocuk ilişkisinin roman ve hikâyelerdeki tespiti yapılmıştır.Son bölüm ise dönemin aydınlarının konuya bakışı ve Türk roman ve hikâyelerinin toplumsal değişimi takip etme noktasındaki yeri verilmeye çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Ebeveyn – Çocuk, İlişkisi, Tanzimat Devri, I. Meşrutiyet Devri, Servet-i Fünûn Devri, Modernleşme.

The first appearance of the family and the children concepts as the foundation stone of the society can be traced to pre-Islamic eras. They started to be seen as a theme in modern Turkish literary texts in post-Tanzimat periods. Turkish stories and novel are a very essential element in following the impacts of modernization upon social change and transformation. Family and some ıssues regarding family begun to be employed as literary theme by the writers in the reformation period accelerated with the declaration of Tanzimat. In general, certain issues regarding familis such as relatonship between parents, betwen mother and children, and father and children reflected in Turkish stories and novels. One of the important themes in these novels written in Tanzimat era is the emergence of nuclear family together with the deformation of traditional family after modernization process. This transformation in family structure effected the relationship of the family members.This work consists of the stories and novels written between the 1870 and 1908. The very reason for selecting these novels is that these novels cover the issues of Ottoman/Turkish family structure and parent-children relationship. In introduction of this work consisting four chapters we tried to give some information regarding the political and social structure of the era, and change occurred together with the modernization movements. In the first chapter, it has been focused on the explaning the concepts of parents and children, and the family structure of the era.We arrived at a conclusion in the second chapter about children education and the place of the family in this education in Turkish stories and novels.We dedicated the third chapter to the issues of marriage and the point of view of the children on marriage in that period's stories and novels. In the fourth chapter, the list of the novels has been given and been determined the parent-children relationship in these stories and novels.In the last chapter, it has been tried to evaluate the viewpoint of the intellectuals of the era on this issue. Key Words: parent-children relationship, Tanzimat Era, II. Constitutional Era, Servet-i Fünun, Modernisation