Rica ediminin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler tarafından kullanımları

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Austin ve Searle tarafından geliştirilen Söz Edimleri Kuramı'nın ışığında, rica söz edimlerinin farklı bağlamlarda Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler tarafından kullanımlarını belirlemektir. Bu çalışma betimsel modelde yapılan nitel bir araştırma desenine sahiptir. Araştırmada 75 birinci dil Türkçe konuşuru ve 262 ikinci dil Türkçe konuşurunun oluşturduğu iki örneklem grubundan veriler uygun örnekleme yoluyla toplanmıştır. Araştırmanın verileri Söylem Tamamlama Testi aracılığı ile toplanmıştır. Araştırmanın alt problemlerinin çözümlenmesinde Blum-Kulka ve Olshtain'in sınıflandırmasında yer alan Blum-Kulka'nın oluşturduğu rica stratejilerinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında, ikinci dil Türkçe konuşurların ilk kez veya az karşılaştıkları durumlarda rica söz edimini kullanırken, birinci dil Türkçe konuşurların daha çok, sezgilerine veya dilbilgisi bilgilerine ya da aktarımlara göre rica söz edimlerini seçtikleri görülmüştür. Bu araştırmada elde edilen sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde Türkçeyi anadili olarak öğrenen birinci dil Türkçe konuşurlarının rica etme ediminin izin/onay isteme ve bilgi alma alt ulamlarında ikinci dil olarak Türkçe öğrenenlerden farklı stratejileri kullandıkları, ancak eylem isteme alt ulamında genellikle aynı stratejilere yöneldikleri tespit edilmiştir. Ayrıca kişilerarası ilişkinin, yaşın ve toplumsal statünün, dilsel yetinin verilen yanıtları birinci dil olarak Türkçe konuşanlarda daha çok etkilediği, yabancı öğrencilerde ise bu ilişkinin ya da statünün tam anlamıyla bilinmemesinden dolayı verilen yanıtları yeterince etkilemediği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Edimbilim, Türkçe öğretimi, söz edimler, rica söz edimi

The aim of this study was to determine the level of use of request speech acts in different contexts by those learning Turkish as a foreign language, in the light of the Speech Act Theory developed by Austin and Searle. This study has a qualitative research design in a descriptive model. In the study, data from two sample groups consisting of 75 first language Turkish speakers and 262 second language Turkish speakers were collected by appropriate sampling. The data of the study were collected by the Discourse Completion Test. In the analysis of the sub-problems of the study, Blum-Kulka's request strategies, which are included in Blum-Kulka and Olshtain's classification, were used. When the results of the study were examined, it was seen that the second language Turkish speakers used request speech act in situations they face for the first time or rarely, and that the first language Turkish speakers chose to use request speech acts rather based on their intuition, grammar knowledge or language transfer. Evaluating the results obtained in this research in general, the first language Turkish speakers who learned Turkish as the mother tongue used different strategies than those learning Turkish as a second language in the permission/approval and information request subcategories of request speech acts but tended towards the same strategies in general in action request subcategories. In addition, it was seen that the interpersonal relationship, age, social status, and linguistic ability affected the responses frequently in the first language Turkish speakers whereas they did not adequately affect the responses in the foreign students given that the relationship or status was not fully known. Keywords: Pragmatics, Turkish language teaching, speech acts, request speech act