Acil servise iş kazası nedeniyle başvuran hastalarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ilişkisinin değerlendirilmesi

Abstract

İş kazaları, işçinin sağlığı ve yaşamı ile işletmenin üretim sürecini doğrudan etkilediği gibi, sonuçları bakımından toplumu da yakından ilgilendirmektedir. Bunun nedeni, iş kazalarının işçi, işveren, ülke ekonomisi ve toplum açısından önemli sosyal ve ekonomik maliyetler yaratmasıdır. İş kazalarının önemli nedenlerinden biri olduğunu düşündüğümüz yetişkin tip dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB); yaşama, kişiler arası ilişkilere, okul ve iş dünyasına yansıyan çeşitli olumsuz etkileri bakımından toplumun ve sağlık hizmetlerinin önemli sorunlarından birisidir. Sadece hastaları değil çevrelerini, ailelerini, ebeveynlerini de içeren geniş bir kitleyi etkiler. Bu nedenle kaza meydana gelmeden riskin önlenmesine yönelik DEHB'nin iş kazaları ile ilişkisinin değerlendirilmesi son derece önemlidir. Bu çalışmada, 01.01.2014 – 01.06.2015 tarihleri arasındaki 18 aylık çalışma süresince, Pamukkale Üniversitesi Hastanesi Erişkin Acil Servisi'ne iş kazası olarak başvuran hastalar yetişkin tip DEHB açısından değerlendirildiler. İş kazası olarak başvuran hastalara acil servisimizde tıbbi açıdan ilk müdaheleleri ivedilikle yapıldı ve analjezileri sağlandı. Gerek görülen vakalarda görüntüleme ve laboratuar tetkikleri istendi. Bu sırada konsültan branşlar tarafından konsültasyon notlarının sonuçlandırılması beklendi. Tıbbi sağaltımı sağlanan, taburculuk aşamasına gelen, adli raporu düzenlenen hastalara çalışma hakkında bilgi verildi. Çalışmaya katılmayı kabul eden hastalardan onam formunu (Ek 1) okuyup imzalamaları ve içerisinde işçinin çalıştığı sektörü, kaçıncı iş kazasını geçirdiğini, iş kazasını haftanın hangi günü geçirdiğini, yaralanma şeklini, aylık çalışma saatini, çalışma şeklini (normal mesai, nöbet, vardiya), öğrenim durumunu, meslekte kaçıncı yılı olduğunu, hobisinin olup olmadığını, medeni halini, çocuk sahibi olup olmadığını, okul başarısını sorgulayan bir sosyodemografik veri formunu cevaplamaları istendi (Ek 2). Daha sonrasında ise yetişkin tip DEHB taramasında kullanılan, DEHB açısından anlamlı (hasta olma ihtimali yüksek) ya da anlamsız (hasta olma ihtimali düşük) şeklinde değerlendirme yapmamızı sağlayan; Sayı Dizileri Testi, Stroop Test ve Prof. Dr. Atilla Turgay'ın DEHB testi'nin hiperaktivite baskın tipini inceleyen ikinci bölümünden oluşan üç farklı test hastalarla bire bir görüşülerek uygulandı (Ek 3,4,5). Bu şekilde 140 adet gönüllü çalışma gurubu oluşturuldu.Acil servise iş kazası dışında başvuran, çalışma grubuna benzer yaş ve cinsiyette 140 adet diğer bir hasta grubuna da onayları alındıktan sonra DEHB taramasında kullanılan aynı testler uygulandı. Bu şekilde de 140 adet kontrol grubu oluşturuldu.Vaka ve kontrol gruplarından elde edilen veriler `Statiscal Package for Social Scienses for Windows 17` adlı standart forma kaydedildi ve karşılaştırmaları yapıldı. Vakaların sosyodemografik veri formundaki sorulara verdikleri cevaplara göre medeni durumun, eğitim düzeyinin, okul başarısının, bir hobisinin olup olmamasının, kazanın olduğu günün, çalışma şeklinin, iş tecrübesinin iş kazası ile ilişkisi değerlendirildi. Bunların DEHB ile ilişkisi de gözden geçirildi. Çalışmamızda kullandığımız Sayı Dizileri Testi, Stroop Test ve Prof. Dr. Atilla Turgay'ın DEHB Testi'nin hiperaktivite baskın tipini inceleyen bölümüne göre DEHB açısından anlamlı olan iş kazası vakaları yaş ve cinsiyet açısından değerlendirildiğinde bu faktörlerin iş kazaları üzerine etkisi olmadığı saptanmıştır. Modele yaş cinsiyet ve sayı dizisi testi eklenerek yapılan lojistik regresyon analizi sonuçlarına göre Sayı Dizileri Testi'ne göre DEHB için anlamlı olanların olmayanlara göre 7.3 kat daha fazla iş kazası geçirme ihtimali olduğu ortaya konmuştur.Çalışmamızda yaş faktörünün iş kazaları üzerine etkisi saptanmamış olmakla beraber Stroop teste göre yaşla doğru orantılı olarak DEHB görülme sıklığında artış saptanmıştır. Ancak Prof. Dr. Atilla Turgay'ın DEHB hiperaktivite baskın tipini değerlendiren testine göre ise yaşla hiperaktivite görülme sıklığı arasında ters orantı saptanmıştır. Çalışmamızda iş kazası ile başvuran hastaların eğitim düzeyi düştükçe Stroop Test ve Sayı Dizileri testine göre DEHB sıklığının arttığı gözlenmiştir. Sırayla en sık Çarşamba ve Cuma günleri iş kazası görülmektedir, en sık iş kazası inşaat sektöründe gözlenmiştir, iş tecrübesi arttıkça iş kazası görülme sıklığı azalmıştır ayrıca hobisi olan ve iş kazası ile başvurmuş kişilerde DEHB görülme sıklığı hobsi olmayanlara göre daha az saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: İş kazası, yetişkinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu

Occupational injuries is concerning for society not only with its direct effect on workers' health and life and production process of the facilities also with its outcomes. That is because, occupational injuries creates enourmous social and economical burdens for the employers, the employees, the national economies and for the societis. Adult attention deficit/ hyperactivity disorder , we think it is one of the essential problems of social health and health service for it's adverse effects on patient's social, work and academic life and a major cause of occupational injuires. It affects a huge environment encircling not only patients but also their families, their parents and their neighbourhood. That's why taking precautions reducing risks related to attention deficit/hyperactivity disorder before occupational injuries is taken place is extremely important.In this study, patients who admitted to Pamukkale university hospital adult emergency service with the presentation of occupational injury at time period 18 months from 01.01.2014 to 01.06.2015 are evaluated for AADHD. Patients admitted with occupational injury had their medical first aid immediately and they had appropriate analgesia. Necessary radiological imagings and laboratory analyses are inquired. Concerned departments were consulted. Patients who had appropriate treatment are informed about the study at the stage of discharge.We asked the patients, who signed informed consent, to answer sociodemographic data servey included questions about their occupational sector, numbers of occupational injuries experienced, day of injury, type of injury, working hours per week, working schedule (day work, night shift), educational status, years spent at occupational field, hobbies, maritial status, having child/children or not, academic success. Then Number Series Test, Stroop Test and Prof Dr Atilla Turgay's Test's second chapter which searchs the hyperactivity dominant type of AADHD are performed. These three tests used for scanning AADHD and gives a result of significant (high probability for disorder ) or insignificant ( low probability for disorder). 140 patient recruited in voluntery study group. Patients similar to study group in terms of age, gender admitting emergency service without occupational injury are recruited in control group and they signed informed consent, Same three tests used for scanning AADHD performed on these patients. Those 140 patients recruited in control group.Data gathered from study and control groups are analyzed with SPSS 'Statiscal Package for Social Scienses' for Windows 17 programme. Cases evaluated and investigated for a relation with occupational injury and AADHD, according to replies they gave to the questions at sociodemographic data form about maritial status, educational status, academic success, existence of an hobby, weekday of the injury, working schedule, work experiences. According to tests we used in our study (Number Series Test, Stroop Test and second chapter of Prof Dr Atilla Turgay's Test) occupational injury cases which are positive for AAHDH, gender and age are not related factors with occupational injury. When age, gender and number series test are added to model and it is evaluated with logistic regression analysis, it shows positive number series test cases are 7.3 times more likely to have an occupational injury.In our study, age factor was not significant in occupational injuries, hovewer Stroop Test detects an increase of occupational injury likelihood directly proportional with age. But Prof Dr Atilla Turgay's test detect a reverse proportional relation between age and likelihood of hyperactivity.In our study it shows as level of education of patients presented with occupational injury, AAHDH frequency becomes more common according to Stroop Test and Number Series Test. While Wednesdays and Fridays are the most unlucky days for occupational injury, occupational injuries are most apparent in 'construction' sector. Our findings show experience of work reduce the risk of occupational injury. Also less AAHD with patient having an hobby and presented with occupational injury compared to patients without a hobby. Key Words: Occupation injury, Adult Attention Deficit and Hyperactivity Disorder