Türkiye ve Azerbaycan`daki anadil ders kitaplarında yer alan metinlerin değer iletimi bağlamında incelenmesi

Abstract

Türkiye ve Azerbaycan komşu iki ülke olmanın yanında tarih, dil ve kültür ortaklığına sahiptir. Tek Millet İki Devlet olarak ifade edilen bu iki ülke ekonomik ve siyasi ortaklıklarını da artırarak devam ettirmektedir. Bu çalışmanın başlangıç noktası Türkiye ve Azerbaycan arasındaki dil ve kültür ortaklığıdır. Her iki ülkenin ortaokul düzeyindeki öğrencilerine dil bilincini geliştirmek için hazırladıkları ders kitaplarında yer alan metinlerin hangi değerleri ne sıklıkla yansıttığını göstermek bu çalışmanın başlıca hedefidir. Çalışmaya esas olan ders kitaplarının belirlenmesinde Türkiye'de Millî Eğitim Bakanlığının, Azerbaycan'da ise Tahsil Nazırlığının onayı dikkate alınmıştır. Her sınıf seviyesi için bir tane olmak üzere dört Türkçe ders kitabı ile dört Azerbaycan Dili ders kitabı belirlenmiştir. Çalışmaya ders kitaplarında yer alan okuma metinleri katılmış; görsel ögeler, dinleme metinleri ve şiirler çalışmanın dışında tutulmuştur. Metinler; Schwartz'ın Değerler Ölçeği'nde güç, başarı, hazcılık, uyarılım, özyönelim, evrenselcilik, iyilikseverlik, geleneksellik, uyma, güvenlik adıyla yer alan 10 değer tipine ve alt değerlere göre incelenmiştir. Metinlerin incelenmesinde nitel araştırma yöntemlerinden, doküman analizi kullanılmıştır. Araştırmacının belirlediği değer ifadelerine, uzman görüşü alınarak son hâli verilmiştir. Araştırma sonucunda her bir ders kitabı önce kendi içinde ardından aynı seviyede karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. 7. sınıf Türkçe ders kitabı ile 5. sınıf Azerbaycan Dili ders kitabındaki metinlerin daha çok değer ilettiği görülmüştür. Türkçe ders kitaplarında özyönelim, iyilikseverlik ve evrenselcilik değerleri daha çok vurgulanmıştır. Azerbaycan Dili ders kitaplarında ise başarı, iyilikseverlik ve özyönelim değerleri ön plana çıkmaktadır. Her iki ülkenin de anadil ders kitapları aracılığıyla gelecek nesillerine benzer değerleri aktarmayı amaçladığı sonucuna varılmıştır.

Turkey and Azerbaijan are two neighboring countries and also has a history, language and culture partnership. These two countries are expressed to as One Nation Two States and economic and political partnerships of these two countries increasingly continue.The starting point of this study is the language and culture partnership between Turkey and Azerbaijan. The primary objective of this study is to show how often the texts in secondary school textbooks of both countries reflect what values. The determination of textbooks are taken into account the approval of the Ministry of National Education in Turkey and Ministry of Education Rebuplic of Azerbaijan. Four Turkish textbooks and four Azerbaijani textbooks were determined for each grade level. Reading texts included in the textbooks were included in the study; visual elements, listening texts and poems were excluded from the study. The texts were examined according to the ten values type of Schwartz Values Scale which power, achievement, hedonism, stimulation, self-direction, universalism, benevolence, tradition, conformity, security. In the examination of texts, document analysis was used among qualitative research methods. The value expressions determined by the researcher were decided by applying expert opinion.As a result of the research, each textbook was examined in itself and then it was presented comparatively with the books at the same level. It is determined that the texts in the 7th Grade Turkish textbook and the Grade 5 Azerbaijani textbook convey more value. Self-direction, benevolence and universalism values are emphasized in Turkish textbooks. In Azerbaijan textbooks achievement, benevolence and self-direction values come to the fore. It is concluded that both countries aim to convey similar values to future generations through their native language textbooks.