Refining the representational basis of the construction-integration model of text comprehension with syntactic cues

Abstract

oz METİN ANLAMANIN YAPILANDIRMA-ENTEGRASYON MODELİNİN SİMGESEL TEMELLERİNİN SÖZ-DİZİMSEL İPUÇLARI İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ Kapusuz, Evren Yüksek Lisans, Bilişsel Bilimler Programı Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Deniz Zeyrek Ortak Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Cem Bozşahin Eylül 2001, 157 sayfa Bu tezde, Yapılandrırma-Entegrasyon (YE, Eng. Construction-Integration) mo deli çatısı altında, metindeki göndergelerin konusallıkları, hafızada bu göndergelere karşılık gelen elemanların uyarım düzeyleri açısından incelenmektedir. İnceleme lerimizde, YE modelinin, değişik söz-dizimsel kullanımların cümle düzeyindeki konuyla nasıl ilişkilendiğine dair dilbilimsel gözlemleri yansıtmakta eksik olduğunu bulguladık. Bu tez, YE modelinin, konusallıkta egemen olan iki söz-dizimsel bilgi kaynağını (cümle öğelerinin söz-dizimsel rollerini ve cümlecik yapısını) cümleninkonusunu bulmakta kullanabilmesi için bazı iyileştirmeler önermektedir. YE modelinin hem bu çerçevede değiştirilmiş hem de orijinal hallerini karşılaştırmak için her iki modelin de bilgisayar programları çeşitli veriler üzerinde denenmiştir. Yapılan karşılaştırmalar, değiştirilen YE modelinin konuyu cümle düzeyinde bul makta daha iyi olduğunu göstermektedir. Ayrıca, söylem düzeyinde konuyla ilişkili iki kavram olan konu dönüşleri ve gösterimsel süreklilik değiştirilen YE modeli çerçevesinde bilgisayar ortamında uygulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Bilişsel modelleme, Yapılandırma-Entegrasyon modeli, cümle düzeyinde konu, konu sürekliliği, merkezleme kuramı vı

ABSTRACT REFINING THE REPRESENTATIONAL BASIS OF THE CONSTRUCTION-INTEGRATION MODEL OF TEXT COMPREHENSION WITH SYNTACTIC CUES Kapusuz, Evren M.S., Graduate Program of Cognitive Science Supervisor: Prof. Dr. Deniz Zeyrek Co-Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Cem Bozşahin September 2001, 157 pages In this thesis, within the framework provided by the Construction-Integration (CI) model of comprehension, we investigate the topicality of referents in dis course in terms of the activations of the memory elements corresponding to those referents. We discovered the inherent deficiencies of the CI model in displaying the linguistic observations about how different syntactic cues relate to sentence-level topic. This thesis proposes enhancements to the CI model so that it incorpo rates and makes use of the two sources of grammatical information prevalent for mtopicality at the sentence-level: the grammatical role of the participants and the clausal organization of sentences. Computational tests are carried out to compare the original and the modified CI models. The comparisons have shown that the modified CI model is more successful at identifying the topic of single sentences. We have also implemented two aspects of discourse-level topic, i.e. topic shifts and referential continuity, in the modified CI model. Keywords: Cognitive modeling, Construction-Integration model, sentence-level topic, topic continuity, centering theory IV