Gradient characteristics of the unaccusative/Unergative distinction in Turkish: An experimental investigation

Abstract

oz TÜRKÇE'DE NESNELİ GEÇİŞSİZ VE ÖZNELİ GEÇİŞSİZ AYRIMININ KADEMELILIK ÖZELLÎĞÎ: DENEYSEL BİR ÇALIŞMA Cengiz Acartürk Yüksek Lisans, Bilişsel Bilimler Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Deniz Zeyrek Ortak Tez Yöneticisi: Asst. Prof. Dr. Kürşat Çağıltay OCAK 2005, 153 sayfa Bu tez, Ayrık Geçişsizlik Hiyerarşisi demlen, görünüşsel bir sınıflama çerçevesinde Türkçe'deki geçişsiz fiil sınıflarının kademeli kabul edilebilirliğini incelemektedir. Bu Hiyerarşi geçişsiz fiil türlerinin belirli sözdizimsel yapılarda kademeli kabul edilebilirliğe tabi olduğunu iddia etmektedir. Son zamanlarda psikofizik alanında yürütülen yargı toplama çalışmalarında kullanılan büyüklük tahmini gibi yöntemler kademeli dilbilimsel veriyi elde edebilmek amacıyla dilbilimsel çalışmalara uyarlanmıştır. Bunun yanında, internet'in pratik faydaları araştırmacıları dilbilimsel veri toplama amacıyla web tabanlı deneyler yapmaya yönlendirmiştir. însan- Bilgisayar Etkileşimi alanındaki araştırmalar daha kullanımı kolay kullanıcı vıarayüzlerinin tasarımı için önerilerde bulunmaktadır. Bu tezde iki sözdizimsel yapıdamış eki (nesneli geçişsizlik tanı ortamı) ve edensiz edilgenlilikte (özneli geçişsiz tam ortamı), Ayrık Geçişsizlik Hiyerarşisi üzerindeki farklı fiil türleri için kabul edilebilirlik yargılarım toplayabilmek amacıyla büyüklük tahmini tekniğinin bir uzantısı olarak web tabanlı bir deney arayüzü tasarlanmıştır. Deney İnternet üzerinde yapılmıştır. Sonuçlar, iki tam ortamında fiil türlerinin çekirdek ya da ikincil statülerinin belirlenmesini sağlayan kategorik ve değişken kabul edilebilirlik yargılan aldığım göstermektedir. İncelenen fiil sınıfları arasında durum değişimi fiilleri çekirdek nesneli geçişsiz fiiller, kontrollü (hareketli ve hareketsiz) süreç fulleri çekirdek özneli geçişsiz fiiler olarak belirlenmiştir. Durum fiilleri ikincil nesneli, kontrolsüz süreç fiilleri ise ikincil özneli geçişsiz fiillerdir. Durum değişikliği fiilleri (cardı bir özne ile) den özneli geçişsiz uca daha yalandır. Anahtar Kelimeler: Kademelilik, Özneli/Nesneli Geçişsizlik Ayrımı, Ayrık Geçişsizlik Hiyerarşisi, İnsan Bilgisayar Etkileşimi, Büyüklük Tahmini. vıı

ABSTRACT GRADIENT CHARACTERISTICS OF THE UNACCUSATIVE/UNERGATIVE DISTINCTION IN TURKISH: AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION Cengiz Acartürk M.S., Department of Cognitive Sciences Supervisor: Prof. Deniz Zeyrek Co-Supervisor: Asst. Prof. Kürşat Çağıltay JANUARY 2005, 153 pages This thesis investigates the gradient behaviour of monadic intransitive verb classes in Turkish, under an aspectual classification of the unaccusative/unergative verb types, namely The Split Intransitivity Hierarchy. This Hierarchy claims that intransitive verb types are subject to gradient acceptability in certain syntactic constructions. The methods used in judgment elicitation studies in psychophysics, such as the magnitude estimation technique have recently been adapted to be used in capturing gradient linguistic data. Also, the practical benefits of the Internet directed researchers to design and conduct web-based experiments for linguistic data elicitation. Research on Human Computer Interaction offers suggestions for the design of more usable user interfaces. Considering these developments, in this thesis, a web based experiment interface has been designed as an extension to the magnitude estimation technique to ivelicit acceptability judgments on two syntactic constructions, i.e. the -mis participle (the unaccusative diagnostic) and impersonal passivization (the unergative diagnostic) for different verb types on the Split Intransitivity Hierarchy. The experiment was conducted on the Internet. The results show that in the two diagnostics, the verb types receive categorical or indeterminate acceptability judgments, which allows us to specify the core or peripheral status of the verbs. Within the classes we have examined, change of state verbs constitute the core unaccusative verbs, and controlled (motional and non- motional) process verbs constitute the core unergative verbs. Stative verbs and uncontrolled process verbs are peripheral unaccusatives and unergatives, respectively. Change of location verbs (with an animate subject) are close to the unergative end. Keywords: Gradience, Unaccusative/Unergative Distinction, Split Intransitivity Hierarchy, Human Computer Interaction, Magnitude Estimation. v