Language production in a typological perspective: A corpus study of Turkish slips of the tongue

Abstract

Bu çalışmanın iki öncelikli hedefi, Türkçe dil sürçmeleri derlemi oluşturmak ve bu derlem üzerinden diğer diller (İngilizce, Almanca ve Fransızca) için yapılmış dil sürçmesi çalışmaları ile oran karşılaştırmaları yapmaktır. Bu çalışmada 85 adet podcast kaydı incelenmiş, ve 53 adet dil sürçmesi bulunmuştur. Her bir dil sürçmesinin ses kaydı spektrogramı oluşturularak flaş video haline getirilmiştir. her bir dil sürçmesi, içerdiği dilbilimsel birimlere, sürçme tipine, ve düzeltme yapılıp yapılmamasına göre sınıflandırılmıştır. Bu çalışmada Türkçedeki sesli uyumunun fazladan bir denetim mekanizması olması nedeniyle, dil sürçmesi derleminde daha düşük oranda sesbilimsel hata olacağı ve eklemeli bir olması nedeniyle de daha yüksek oranda biçimbilimsel hata olacağı öne sürülmüştür. Dil sürçmelerinin dilbilimsel sınıflandırılmasında tümce hatalarının %9,43, kelime hatalarının %13,21, biçimbilimsel hataların %18,87, ve sesbilimsel hataların %56,60 oranında olduğu görülmüştür. Sürçme türüne göre sınıflandırılmada ise harmanlama (blend) hatalarının %7,55, yerine geçme (substitution) hatalarının %18,87, geriye dönük kalıcılık (perseveration) hatalarının %30,19, ve ileriye dönük kalıcılık (anticipation) hatalarının %26,42 oranında olduğu görülmüştür. Dilbilimsel değerlendirmede, özellikle biçimbilimsel ve sesbilimsel hata oranlarında diğer diller ile Türkçe arasında farklılıklar vardır. Ayrıca hata türlerinin oranları açısında da ileriye dönük ve geriye dönük kalıcılık hatalarının oranları için de diğer diller ile Türkçe arasında Almancanın oranlarına benzer farklılıklar bulunmuştur. Biçimbirimsel hata oranlarındaki artış ile ilgili olan ilk öngörümüz kısmen doğrulanmıştır. Diğer diller ile yapılan tipolojik karşılaştırma, Türkçedeki daha yüksek biçimbirimsel hata oranının, eklemeli yapıdan çok, nesne-özne-yüklem şeklindeki cümle yapısından kaynaklandığı düşünülmektedir. Fakat ikinci öngörümüz doğrulanamamıştır. Sesli uyumunun sesbilimsel bütünlük için fazladan bir denetim mekanizması olmadığı ortaya çıkmış, ve sesli uyum mekanizmasının sözlük içerisinde biçimbilim-sesbilimsel boyutta bulunduğu yönünde deliller bulunmuştur. Türkçenin diğer dillerden daha yüksek sesbilimsel hata oranına sahip olmasının, yüklemi sonda olan nesne-özne-yüklem cümle yapısının, daha fazla kısa süreli hafızaya ihtiyaç duymasının neden olabileceği düşünülmektedir. Daha net çıkarımlarda bulunulabilmesi için daha geniş bir dil sürçmeleri veritabanına ihtiyaç duyulmaktadır.

The main purpose of this study is establishing a Turkish slips of the tongue (SOT) corpus and making typological comparisons with English, French and German corpora. In the first part of the study, a slips of the tongue corpus has been created. 85 podcast recordings were analyzed and 53 SOT errors were found. SOT errors were extracted from the podcasts and these audio clips were combined with their spectrograms in a flash video. Classification of SOT errors were carried out with respect to (1)linguistic units involved, (2)type of error, and (3)repair behavior. In this study it is hypothesized that Turkish will have more morphological errors due to agglutination, and Turkish will have less phonological errors as vowel harmony will function as an extra control mechanism. Classification of the SOT errors with respect to linguistic units that are involved shows that 56.60% of the errors are phonological, 18.87% of errors are morphological, 13.21% of errors are lexical and 9.43% errors are phrasal. The classification with respect to error type shows that 26.42% of errors are anticipations, 30.19% of errors are perseverations, 18.87% errors are substitutions and 7.55% of errors are blends. There is a difference in the ratio of errors as compared to the other corpora as Turkish has more morphological and phonological errors. Also the data show that there are more perseverations than anticipations, similar to German. The first hypothesis was therefore confirmed partly. Typological comparisons with other languages suggests that the difference in the ratio might be caused by the SOV sentence structure rather than agglutination. However, the second hypothesis was not supported. Vowel harmony did not function as a control mechanism on the phonological well-formedness of the utterance. Rather, it seems to be located at the level of morpho-phonology in the lexicon proper. Turkish having more phonological errors might also be related with a higher demand on working memory because of the head-final SOV sentence structure. In order to be able to draw more reliable conclusions the size of the Turkish SOT database needs to be increased.