Morphological priming in Turkish nominal compound processing

Abstract

Birleştirme, çoğunlukla daha önce bilinen sözcüklerin basitçe yanyana getirilmesiyle yeni sözcük oluşturma, dillerin çoğunluğunda kullanılan en temek sözcük üretim mekanizmalarından birisi olarak sayılmaktadır. Birleşik sözcüklerin insan dilinin tarihindeki önemi, onların dil birimi ve ilişkili bilişsel kısım açısından detaylı bir şekilde çalışılmasını gerektirmektedir. Son on yılda, birleşik sözcük üretimi ve hatta algılanması yoğun olarak tartışılan ve çalışılan araştırma alanlarından biri haline gelmiştir. Biçimbirimsel hazırlama, birleşik sözcük incelemelerinde sıklıkla başvurulan paradigmalardan birisidir. Biçimbirimsel olarak karmaşık sözcüklerin, sırasıyla algılanmaları ve üretimleri sırasında, bilişsel sözcük haznesi içinde bir parçalama-birleştirme işlemine mi tabi tutulduğu yoksa şekilsel olarak bir bütün halinde mi saklandıkları şu ana kadar İngilizce, Almanca, Hollandaca ve Çince dilleri üzerinde yapılan birkaç çalışmada ele alınan anahtar sorulardan birisidir.Bu çalışma, Türkçe'de birleşik sözcük kurulması ile ilgilidir. Çeşitli tiplerdeki Türkçe birleşik sözcükler ((i) basit (sıralı, kök) birleşik isimler (`akbalık', `dace'), (ii) belirtisiz (`dil balığı', `flounder') ve (iii) belirtili (`gölün balığı', `fish of the lake') izafet yapıları) resim isimlendirme testi kullanılarak biçimbirimsel hazırlama paradigması dahilinde incelenmiştir. Bu testin genel uygulanışında, denekler, aynı zamanda kendilerine görsel(ya da işitsel) olarak sunulan dikkat dağıtıcı sözcükleri de ihmal etmek durumundayken, kısıtlı ve daha önce belirlenmiş bir cevaplama süresinde, siyah-beyaz ve çizgisel resimlerle gösterilen basit objeleri isimlendirirler. Bu paradigmadaki ilgisel odak noktası, dikkat dağıtıcı sözcüklerin resim isimlendirme üzerindeki olası dilbilimsel etkilerinin ölçülmesidir. Bu çalışmada, dikkat dağıtıcı sözcükler, Türkçe bileşik isimlerdi ve resim isimleri(örneğin, `balık', `fish') şekilbilimsel olarak bu uyaranlarla ilgili(ya ilk ya da ikinci bileşenlerini göstermekteydi) ya da tamamen ilgisizdi. Deney sonuçları, araştırılan bütün birleşik isim türlerinnin eşit ölçüde hazırlama etkilerinin bulunduğunu, başka bir deyişle, biçimbirimsel olarak ilişkili birleşik sözcüklerin daha kısa isimlendirme gecikmelerine neden olduğunu göstermiştir ki, bu bulgu, birleşik isimlerin parçalanarak işlenmesi görüşüyle aynı doğrultudadır.Buna ek olarak, birleşik isim türünden bağımsız olarak bulunan önemli derecedeki canlılık etkisi, birleşik isimlerin işlenmesinde mühim olan muhtemel başka bir etkenin altını çizmektedir. Son olarak, uyaran bazında yapılan analiz, birleşik sözcüklerin ana bileşeninin niteleyen kısma kıyasla cevaplama sürelerinde marjinal düzeyde daha etkin olduğunu ortaya çıkarmıştır; bu da sözcük erişimi sırasında ana bileşenin olası özel bir rol üstlendiğini düşündürmektedir.

Compounding, constructing new words out of previously known words by means of simple concatenation mostly, can be counted as one of the major word production mechanisms in the majority of languages. Their importance in the history of human languages warrants a detailed study with respect to the language faculty and related cognitive aspects. In the last decade, compound production as well as comprehension have become highly debated and investigated areas of research. Morphological priming is one frequently employed paradigm for the investigation of compounding. Whether morphologically complex words undergo a decomposition-composition process, respectively, during comprehension and production or whether they are all listed in full form in the lexicon is one key question hitherto addressed in several studies related to English, German, Dutch and Chinese nominal compound words.The present study is concerned with compound production in Turkish. Various types of Turkish compounds were investigated ((i) bare JCs (`akbalık?, `dace?), (ii) indefinite (`dil balığı?, `flounder?) and (iii) definite (`gölün balığı?, `fish of the lake?) izafet constructions) in a morphological priming paradigm by means of a picture naming task. In the general implementation of this task, subjects name black-white line drawings of simple objects in a limited and pre-specified time-interval while at the same time, they have to ignore distractor words which are presented visually(or auditorily). The locus of interest in this paradigm is the evaluation of possible linguistic effects of the distractor word presentation on picture naming performance. In this study, distractor words were Turkish nominal compounds and picture names(e.g., `balık?, `fish?) were morphologically related (depicted either first or second part of the compound) or completely unrelated to these distractor words. Results of the experiment revealed equal amounts of morphological priming effect in all compound types investigated, that is, morphologically related compounds led to shorter naming latencies compared to unrelated distractors, a result which is in line with the decompositional view of compound processing. Furthermore, significant animacy effect found on naming latencies irrespective of the compound type, underlines another possible essential factor in compound processing. Finally, distractor-wise analysis revealed marginally significant reaction time advantages for the head part of the compound as compared to the modifier part, a finding which suggests a possible special role for the head constituent during lexical access.