The discourse structure of Turkish

Abstract

Bu doktora tezi, Türkçe'de anlık söylemin yapısını incelemektedir. Bu bağlamda ilk ve en önemli soru, söylemin nasıl kurulduğudur. Söylemin yapıtaşları bir yüklem-üye yapısı mı inşa etmektedirler, yoksa söylem yapı taşları tarafından ortaya çıkarılan, fakat aslında altta yatan bir takım yapısal olmayan bağlar tarafından mı meydana getirilmektedir? Eğer söylemde bir yapı var ise, bu yapının doğası ve karmaşıklığı nedir?Bu sorulara ışık tutmak için yapılan bu çalışmada, Türkçe Söylem Bankası üzerinde işaretlenmiş olan bağıntılar ve bu bağıntıların Sözlü Türkçe Derlem Demo sürümünde bu çalışmaya özgü olarak işaretlenmiş olan karşılıkları çözümlenmiştir. Söz konusu derlemlerde tespit edilen bağıntılar arası yapılaşmaların incelenmesi yoluyla ağaç yapısından sapmalar tespit edilmiş ve bu sapmaların metnin anlamını bozmadan ortadan kaldırılması amaçlanmıştır. Ağaç yapıdan sapmaların bir kısmının ortadan kaldırılması mümkün olsa da, bir kısmının söylem yapısının doğasından ve bağıntı unsurlarının arasına var olan sözdizimsel eşitisizliklerden kaynaklandığı, ve bu sebeple söylem modelinde yer alması gerektiği görülmüştür.Bu verilerden yola çıkarak söylem bağlaçlarının söylem yapısındaki rolü tartışılmış, ve her ne kadar söylem bağlaçlarının mantıksal ifadelerde yüklem olarak temsil edilmesi en uygun yaklaşım olarak görülmüşse de, söylem bağlaçlarının sözdizimsel yüklemlerden çok temel ayrılıkları bulunduğu öne sürülmüştür. Açık söylem bağlaçları ile gösterilen söylem bağıntılarının ve örtük söylem bağlaçları ile temsil edilen çıkarımların, söylemi üreten tarafından oluşturulan ya da söylemi okuyan veya dinleyen tarafından algılanan bir yapıyı temsil ettiği, buna karşın, sözdizimsel yüklemler gibi bir üye yapısı oluşturmadığı ve üyelerine dilbilimsel kısıtlamalar getirmediği sonucuna varılmıştır.

This thesis investigates the structure of immediate discourse in Turkish. The first and fore- most question is how discourse is built. Are there components of discourse that constitute a predicate-argument structure, or is discourse realized by underlying non-structural ties that are merely made explicit by these components? If there is structure in discourse, what is the nature of this structure, and what is its complexity?For this purpose, we analyze the relations annotated in the Turkish Discourse Bank, and their counterparts annotated on the Spoken Turkish Corpus Demo specifically for this study. Through close examination of inter-relational configurations identified in these corpora, we investigate deviations from tree-structure and attempt at eliminating the deviations without compromising the meaning of the text. We show that while some of these deviations can be explained away, some of them stem from the nature of discourse as well as syntactic asymmetries of the components of the discourse relations, and should be accommodated by the discourse theory.Building upon our findings from the data, we discuss what role discourse connectives play in building the discourse structure. We argue that although discourse relations are best repre- sented as logical predicates, they are fundamentally different from sentence-level predicates. Our conclusion is that the discourse relations anchored by explicit discourse connectives and the inferences represented by implicit discourse connectives are a representation of the struc- ture we perceive in the text, as opposed to sentence-level predicates that build an argument structure and impose linguistic restrictions on their arguments.