Aslançayırı-Yenice (Havza-Samsun) arasında kuzey anadolu fay zonu`nun, havza segmentinin paleosismolojik ve morfotektonik özellikleri

Abstract

Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) içerisindeki pek çok fay segmentinden birisi de aletsel dönemdeki Anadolu'da yaşanan büyük (Ms= 7.6) depremlerden birisi olan 1943 Tosya-Ladik depremini de üreten segmenttir. İlgili deprem sırasında, yaklaşık 280 km yırtılan bu fay segmenti Tosya'dan başlayıp doğuda Destek'e kadar uzanmaktadır (Barka 1996). KAFZ üzerinde, son 30 yıl içerisinde paleosismik amaçlı pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak, bu çalışmaların büyük bir kısmı ilgili zonun Bolu-Gerede ile İstanbul arasındaki kesiminde gerçekleştirilmiştir. KAFZ'nun doğu bölümünde ise paleosismik çalışmalar olmakla beraber, bu çalışmalar yetersiz kalmaktadır.Fay zonu boyunca jeolojik, jeomorfolojik ve paleosismolojik çalışmalar yaparak, eski büyük depremleri belirlemek ve parametrelerini ortaya koymak KAFZ'nun bölgedeki depremselliğini anlamak açısından büyük önem kazanmaktadır. Fay zonunun depremselliğinin iyi bilinmesi, gelecekte oluşacak olan büyük depremlerin mevcut insan yapıları üzerinde neden olacağı hasarları en aza indirmeye yönelik çalışmalara önemli katkılar sağlayacaktır.Bu çalışmanın amacı, KAFZ'nun Aslançayırı-Yenice (Havza-Samsun) arasında kalan kesiminde, Havza segmentine ait aktif fayların haritalanarak segmentasyonunun ortaya konulması, bu faylar üzerinde meydana gelen büyük depremlere ait yüzey kırığı uzunluğu ve yerdeğiştirme miktarı, depremlerin tekrarlanma aralıkları gibi parametreleri belirlemektir. Ayrıca, çalışma noktalarını içeren fay koridorunun ilişkili bölümünde 1/25 000 ölçekli jeolojik harita alımı da gerçekleştirilmiştir.Çalışma sınırları içinde yapılan paleosismolojik amaçlı 3 adet fay kazısı çalışması ilçenin kuzeyinden geçen Kuzey Anadolu Fay Zonu'na ait Havza segmenti üzerinde yapılmıştır. Açılan hendeklerin tümünde bir ya da daha fazla deprem ile ilişkili faylar gözlenmiştir. Tüm hendeklerde yüzey kırığı oluşturan depremlerin oluşturduğu yüzey faylanması görülmüştür. Açılan hendeklerin tümü 1943 Depremi ana kırığı üzerindedir.Çalışma alanında 1943 yüzey kırığı dışında 1668 yılındaki tarihsel depremin neden olduğu ötelenmelerin varlığı, 1943 depremi sonrasında oluşan yüzey kırığının 1.9 ile 2.4 metre arasında bir deformasyona neden olduğu ve daha önce oluşmuş olan tarihsel depremlerin 12.4 metre genişliğinde deformasyon zonu oluşturduğu görülmüştür.

One of the many fault segments within the North Anatolian Fault Zone (NAFZ) is the one that produced the 1943 Tosya-Ladik earthquake, which is one of the major (Ms = 7.6) earthquakes in Anatolia during the instrumental period. This fault segment, which was torn about 280 km during the relevant earthquake, starts from Tosya and extends to Destek in the east (Barka 1996). Many studies have been conducted on NAFZ in the last 30 years for paleoseismic purposes. However, most of these studies were carried out in the section between Bolu-Gerede and Istanbul. Although there are paleoseismic studies in the eastern part of NAFZ, these studies are insufficient. Through geological, geomorphological and paleoseismological studies along the fault zone, determining the major big earthquakes and revealing their parameters are of great importance for understanding the seismicity of the NAFZ in the region. Knowing the seismicity of the fault zone will make significant contributions to the studies aimed at minimizing the damage to the existing human structures caused by the major earthquakes in the future. The aim of this study is to determine the mapping of active faults belonging to the Havza segment in the area between Aslançayırı-Yenice (Havza-Samsun) of the NAFZ, to determine the parameters such as surface fracture length and displacement intervals of large earthquakes occurring on these faults. In addition, 1/25 000 scale geological map was acquired in the related section of the fault corridor containing the study points.Three paleoseismological excavations were conducted on the Basin segment of the North Anatolian Fault Zone passing north of the district. Faults related to one or more earthquakes were observed in all ditches. In all trenches, surface faulting caused by earthquakes was observed. All of the ditches were over the main fracture of the 1943 Earthquake.In the study area, apart from the 1943 surface fracture, it was observed that the displacements caused by the historical earthquake in 1668 caused a deformation between 1.9 and 2.4 meters after the 1943 earthquake and that the previously formed historical earthquakes formed a 12.4 meters wide deformation.